Επιμέλεια: Γιάννα Μυράτ
Η Ταϊάνα Σενάτους, μια 29χρονη φοιτήτρια μαγειρικής στην Αϊτή, έχασε την ισορροπία της στο σχολείο νωρίτερα αυτόν τον μήνα, και έπεσε, μόνο για να συνειδητοποιήσει μόλις άγγιξε το έδαφος ότι είχε χτυπηθεί στο πρόσωπο από μια αδέσποτη σφαίρα.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Της άφησε μια μικρή τρύπα στο μάγουλό της, ξυστά από το σαγόνι και τα δόντια της.
Σε αντίθεση με πολλούς Αϊτινούς που τραυματίστηκαν από πυροβολισμούς στη μέση μιας κατάληψης της πρωτεύουσας, του Πορτ-ο-Πρενς, η κα Σενάτους ήταν στην πραγματικότητα τυχερή εκείνη την ημέρα — έφτασε σε μια κλινική. Αλλά εξακολουθεί να πονάει, η πληγή της πρήζεται και δεν μπορεί να ανακουφιστεί, καθώς όλο και περισσότερα νοσοκομεία και κλινικές εγκαταλείπονται από το προσωπικό ή λεηλατούνται από συμμορίες. «Τα δόντια μου πονάνε», είπε. «Νιώθω ότι κάτι δεν πάει καλά».
Μια επίθεση συμμοριών στην πρωτεύουσα της Αϊτής έφερε το ήδη αδύναμο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης σε κατάρρευση.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Περισσότερες από τις μισές ιατρικές εγκαταστάσεις στο Πορτ-ο-Πρενς και μια μεγάλη αγροτική περιοχή που ονομάζεται Αρτίμπονιτ είναι κλειστές ή δεν λειτουργούν με πλήρη δυναμική, είπαν οι ειδικοί, επειδή είναι πολύ επικίνδυνη η πρόσβαση ή τα φάρμακα κι άλλες προμήθειες τους έχουν κλαπεί.
Σε μια χώρα όπου τα Ηνωμένα Έθνη υπολογίζουν ότι έως και ένα εκατομμύριο άνθρωποι αντιμετωπίζουν την απειλή της πείνας, η διάλυση της ιατρικής υποδομής απειλεί να θέσει χιλιάδες ακόμη ζωές σε κίνδυνο.
Ακόμη και σε περιόδους λιγότερων αναταραχών, το δημόσιο σύστημα υγείας ήταν ήδη ερείπιο, αλλά τώρα τα νοσοκομεία που διευθύνονται από ανθρωπιστικές ομάδες και εκκλησίες από τις οποίες εξαρτώνται πολλοί Αϊτινοί, κλείνουν ένα προς ένα.
Το Κρατικό Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο, το μεγαλύτερο δημόσιο νοσοκομείο της χώρας, είναι κλειστό. Τα αποθέματα αίματος εξαντλούνται, τα καύσιμα για τη λειτουργία γεννητριών είναι δύσκολο να βρεθούν και, λόγω της βίας στο δρόμο, οι κλινικές που παραμένουν ανοιχτές δεν μπορούν να μεταφέρουν ασθενείς που χρειάζονται πιο εξελιγμένη θεραπεία. Οι γιατροί προβλέπουν επίσης απότομη αύξηση των μητρικών και βρεφικών θανάτων, καθώς χιλιάδες γυναίκες θα αναγκαστούν να γεννήσουν στο σπίτι.
Το σύστημα δημόσιας υγείας της Αϊτής έχει ανταποκριθεί τα τελευταία χρόνια σε επανειλημμένες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, από έναν καταστροφικό σεισμό το 2010, τους τυφώνες, μέχρι τον Covid-19 έως τη χολέρα και τον Ζίκα.
Οι φτωχοί ασθενείς δεν έχουν την πολυτέλεια να πληρώσουν για υπηρεσίες, έτσι τα νοσοκομεία πλέον υποχρηματοδοτούνται, καθιστώντας δύσκολη την αγορά των απαραίτητων ειδών. Προτού οι συμμορίες πάρουν τον έλεγχο του Πορτ-ο-Πρενς, τα νοσοκομεία εξακολουθούσαν να κλείνουν τις πόρτες τους από καιρό σε καιρό, επειδή οι γιατροί θα κατέβαιναν σε απεργία για να διαμαρτυρηθούν για τις ανεξέλεγκτες απαγωγές που στόχευαν επαγγελματίες του τομέα της υγείας.
Στις αρχές του τρέχοντος έτους, έως και το 20 τοις εκατό των επαγγελματιών γιατρών στα νοσοκομεία της Αϊτής είχαν φύγει για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη.
Ο 37χρονος Ζαν Μαρκ Ζαν, ανεξάρτητος δημοσιογράφος, κάλυπτε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις τον περασμένο μήνα, όταν ένα δακρυγόνο της αστυνομίας χτύπησε το αριστερό του μάτι.
Έκανε τρεις χειρουργικές επεμβάσεις για να αφαιρέσει το μάτι και να επισκευάσει την κόγχη πριν κλείσει το νοσοκομείο όπου νοσηλευόταν επειδή ήταν πίσω από το Εθνικό Παλάτι, στο οποίο είχαν επιτεθεί συμμορίες. Οι ασθενείς εξιστορούσαν τις σφαίρες που σφύριζαν στην αυλή του νοσοκομείου. Η πληγή του μολύνθηκε, κι έτσι ο γιατρός του έβγαινε με θάρρος στους δρόμους για μια επίσκεψη στο σπίτι.
Ο κ. Ζαν είπε ότι έπρεπε να κάνει άλλη μια επέμβαση για να εμφυτευτεί προσθετικό μάτι. Ο αδερφός του πέρασε όλη την Παρασκευή αναζητώντας παυσίπονα και αντιβιοτικά γιατί τα περισσότερα φαρμακεία ήταν κλειστά. Ο κ. Ζαν είπε ότι θα μπορούσε να προσπαθήσει να θεραπεύσει τη μόλυνση του σε άλλο νοσοκομείο, ωστόσο οι συμμορίες έκαναν την μετάβαση δύσκολη.
Η Αϊτή βρισκόταν στη δίνη της βίας που τροφοδοτείται από συμμορίες για χρόνια, αλλά αυξήθηκε μετά τη δολοφονία του προέδρου Ζοβενέλ Μοΐζ το 2021. Οι συμμορίες που είχαν συγκεντρωθεί σε συγκεκριμένες γειτονιές αυξήθηκαν σε μέγεθος, δύναμη πυρός και επιρροή, εκτινάσσοντας το ποσοστό των δολοφονιών και των απαγωγών στα ύψη.
Μια διεθνής ανάπτυξη καθοδηγούμενη από την Κένυα που είχε σκοπό να βοηθήσει στην καταστολή της βίας —μια προσπάθεια που υποστηρίζεται από τα Ηνωμένα Έθνη και χρηματοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από τις Ηνωμένες Πολιτείες— έχει επανειλημμένα καθυστερήσει.
Όταν ο ηγέτης της Αϊτής, ο πρωθυπουργός Αριέλ Ανρί, ένας νευροχειρουργός που κάποτε εργαζόταν στο Υπουργείο Υγείας, επισκέφτηκε την Κένυα στα τέλη Φεβρουαρίου, συμμορίες εκμεταλλεύτηκαν την απουσία του.
Αντί να πολεμήσουν η μια την άλλη, ενώθηκαν για να επιτεθούν σε αστυνομικά τμήματα, φυλακές, νοσοκομεία και άλλα κυβερνητικά κτίρια, απαιτώντας την παραίτησή του. Ο κ. Ανρί, που έχει εγκλωβιστεί τώρα στο Πουέρτο Ρίκο, συμφώνησε να παραιτηθεί μόλις τεθεί σε λειτουργία μια προσωρινή κυβερνητική επιτροπή και ορίσει νέο ηγέτη.
Εν τω μεταξύ, τα μέλη της συμμορίας έχουν απογυμνώσει πολλές ιατρικές εγκαταστάσεις, παίρνοντας όσα πράγματα έχουν κάποια αξία, συμπεριλαμβανομένων των κρεβατιών και των οχημάτων.
Οι ληστές λεηλάτησαν και βανδάλισαν τα μεγαλύτερα νοσοκομεία του Πρενς με τη μοναδική ογκολογική μονάδα στη νότια Αϊτή.
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, που παρέχουν εκτεταμένη υγειονομική περίθαλψη στην Αϊτή, δήλωσαν ότι αύξησαν τη χωρητικότητα σε ένα από τα νοσοκομεία τους και άνοιξαν ένα νέο με 25 κρεβάτια και χειρουργείο.
Αλλά η ομάδα δεν μπορεί να πετάξει με περισσότερους γιατρούς – το κύριο αεροδρόμιο της χώρας παραμένει κλειστό επειδή συμμορίες ελέγχουν την περιοχή γύρω του.
Τα προϊόντα αίματος εξαντλούνται και οι ασθενείς που χρειάζονται υψηλότερο επίπεδο φροντίδας συσσωρεύονται.
«Δεν είναι καθόλου βιώσιμο», είπε ο Δρ Τζέιμς Γκάνα, ο οποίος περιθάλπει ασθενείς και βοηθά στη λειτουργία των κλινικών των ομάδων βοήθειας. «Δεν είναι βιώσιμο για τον πληθυσμό της Αϊτής και δεν είναι βιώσιμο για εμάς».
Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα δεινή για πολλές έγκυες γυναίκες. Περίπου 3.000 γυναίκες στην Αϊτή θα γεννήσουν τον επόμενο μήνα και 500 από αυτές θα έχουν επιπλοκές, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη. Μόνο 50 νοσοκομεία στην Αϊτή μπορούν να θεραπεύσουν επιπλοκές που σχετίζονται με τον τοκετό, κι αυτό τότε που ήταν σε θέση να λειτουργήσουν κανονικά.
Περίπου 1.500 γυναίκες από την Αϊτή πεθαίνουν ετησίως κατά τη διάρκεια του τοκετού, ένας αριθμός αναμένεται να αυξηθεί φέτος.
Ο Δρ. Μπατς Ζαν Ζυμό ο πρόεδρος της Αϊτινής Εταιρείας Μαιευτικής και Γυναικολογίας, είπε ότι η έλλειψη λειτουργικών νοσοκομείων θα αναγκάσει περισσότερες γυναίκες να γεννήσουν στο σπίτι, και οι μαίες δεν έχουν εκπαίδευση για να αντιμετωπίσουν τις επιπλοκές.
«Δεν μπορούμε να πούμε ότι ο τοκετός στο σπίτι είναι πολύ ασφαλής στην Αϊτή», είπε. «Συχνά λέμε στην Αϊτή ότι στο Πορτ-ο-Πρενς, είναι σαν να είμαστε σε μια βάρκα. Δεν υπάρχει καπετάνιος, καμία κατεύθυνση, και εμείς οι άνθρωποι είμαστε μέσα σε αυτήν, και δεν ξέρουμε πού πάμε και τι μπορεί να γίνει για να μας σώσει».
