Φαίνεται πως είναι ένας θεμελιώδεις κανόνας της ιστορίας των μέσων ενημέρωσης: με το που εμφανίζεται μια νέα τεχνολογία επικοινωνίας, ο κόσμος την αξιοποιεί για να δημιουργήσει κάθε λογής εικόνες με γάτες.
Τα μιμίδια με γάτες όπως τα γνωρίζουμε πρωτοεμφανίστηκαν τη δεκαετία του 1990 με τη διάδοση του email. Από εκεί μεταπήδησαν στα κοινωνικά δίκτυα και έκαναν θραύση με βίντεο όπως το Keyboard Cat και memes όπως το Grumpy Cat, γράφει το BBC.
Η ζήτηση ήταν τόσο μεγάλη ώστε οδήγησε στη δημιουργία εξειδικευμένων ιστοσελίδων με γατομιμίδια, όπως το ICanHasCheezburger.
Η αρχή όμως είχε γίνει πολύ νωρίτερα με την καρτ-ποστάλ της εποχής του Εδουάρδου στη Βρετανία.
Μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα «οι καρτ-ποστάλ λειτουργούσαν όπως τα social media σήμερα» λέει ο Μπεν Ουάις, επιμελητής της έκθεσης Η Εποχή της Καρτ-Ποστάλ στο Μουσείο Τεχνών της Βοστόνης.
Φθηνότερες, ταχύτερες και πιο βολικές από τις επιστολές, οι καρτ-ποστάλ χρησίμευαν για πολλά πράγματα, από πρόχειρες σημειώσεις και συνεννοήσεις για ραντεβού μέχρι ερωτικές εξομολογήσεις και ανέκδοτα. Και φυσικά για ανταλλαγή εικόνων με γάτες.
Ό,τι κάνουμε σήμερα με τις εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης δηλαδή.
Καρτ-ποστάλ με γάτα που αναπαύεται (Edwardian Postcard Project, Lancaster University)
«Κάποια πράγματα διατηρούνται από γενιά σε γενιά και από μέσο σε μέσο, και οι απεικονίσεις γάτων είναι μια τέτοια περίπτωση. Είναι μάλλον καθησυχαστικό» σχολιάζει ο Ουάις.
Οι πρώτες καρτ-ποστάλ τυπώθηκαν στην Αυστρουγγαρία το 1869. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1874, δημιουργήθηκε η Διεθνής Ταχυδρομική Ένωση που επέτρεψε την αποστολή αλληλογραφίας σε όλο τον κόσμο.
«Έχουμε ξεχάσει την πυκνότητα αυτού του επικοινωνιακού δικτύου των αρχών του 20ού αιώνα, μέσα από το οποίο περνούσαν οι καρτ-ποστάλ» λέει ο Ουάις. «Μπορούσες να στείλεις μια καρτ-ποστάλ στις 10 και να λες ότι θα είσαι εκεί στις 5.30, αν για παράδειγμα πηγαίνεις από το Μανχάταν στο Τζέρσεϊ Σίτι, και το μήνυμα έφτανε γρήγορα».
Με τις καρτ-ποστάλ των αρχών του 20ού αιώνα, ο μέσος άνθρωπος απέκτησε για πρώτη φορά πρόσβαση σε γρήγορες επικοινωνίες. Μεταξύ του 1900 και του 1914, λέει ο Ουάις, «υπάρχει αυτή η τεράστια, παγκόσμια τρέλα με τις καρτ-ποστάλ σε σημείο να λέγεται πως πρόκειται για ασθένεια».
Καρτ-ποστάλ των αρχών του 20ού αιώνα (Edwardian Postcard Project, Lancaster University)
Τότε ήταν που ξεκίνησε το μεγάλο κύμα γατομανίας. Ήδη από εκείνη την εποχή οι γάτες δεν θεωρούνταν χρήσιμες μόνο για να κυνηγούν τα ποντίκια. Ηγεμόνες όπως η βασίλισσα Βικτωρία απολάμβαναν τη συντροφιά των τετράποδων, τα οποία είχαν επίσης συνδεθεί με τη γιορτή του Χαλοουίν.
Γάτες εμφανίζονταν στις καρτ-ποστάλ να κάνουν γατίσια πράγματα όπως να πίνουν γάλα από το πιατάκι ή να παίζουν με ένα κουβάρι. Σε άλλες περιπτώσεις εμφανίζονταν ντυμένοι άνθρωποι να σχολιάζουν τα κοινά.
Η νέα τρέλα των καρτ-ποστάλ έφτασε στο σημείο να προκαλεί ανησυχία για τις συνέπειες στην κοινωνία. Εφημερίδες αποκαλούσαν τις κάρτες «τέρας του Φράνκενσταϊν» και φήμες ήθελαν τους ταχυδρόμους να σακατεύονται από το βάρος των σάκων τους.
«Υπήρχαν πολλά παράπονα για το τι θα έκαναν οι καρτ-ποστάλ στις ικανότητες γραφής και ανάγνωσης, αφού, αν μπορούσες απλώς να σκαλίσεις μερικές γραμμές, γιατί χρειαζόταν να μάθεις γραμματική;» λέει η Μόνικα Κιούρ, συγγραφέας του βιβλίου Picturing the Postcard.
«Θέλω τη μαμά μου» λέει το γατάκι αριστερά. «Θέλω την ψήφο μου» φωνάζει το γατί στα δεξιά (Καρτ-ποστάλ των αρχών του 20ού αιώνα (Edwardian Postcard Project, Lancaster University)
Κάποιοι ανησυχούσαν επίσης ότι οι καρτ-ποστάλ θα έκαναν τις ανθρώπινες σχέσεις πιο επιφανειακές, αφού ο κόσμος απλά αντάλλασσε εικόνες αντί να γράφει πολυσέλιδες επιστολές.
Για άλλους ήταν απλά αδιανόητο ότι οι καρτ-ποστάλ δεν αποστέλλονταν σε φάκελο και οποιοσδήποτε μπορούσε να τις διαβάσει.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται σήμερα παρόμοιες ανησυχίες για τα social media: είναι πολύ επιφανειακό, είναι απειλή για την εθνική ασφάλεια, κάνει τη σκέψη πιο ρηχή.
Οι νέες μορφές επικοινωνίας αναπόφευκτα τρομάζουν κάποιους ανθρώπους, σχολιάζει η Κιούρ.
Όπως συμβαίνει και με τα σημερινά meme με γάτες, η κουλτούρα των καρτ-ποστάλ διασταυρωνόταν με την πολιτική -ορισμένες από τις διασημότερες καρτ-ποστάλ συνδέονται με τις Σουφραζέτες.
Κι αυτό επειδή οι γάτες συνδέονται με το σπίτι και «υποτίθεται ότι είναι παθητικές, όμορφες, διακοσμητικές και σεμνές» λέει η Χάιντι Χερ, βιβλιοθηκονόμος του Πανεπιστημίου «Τζονς Χόπκινς» και επιμελήτρια της έκθεσης Votes and Petticoats για την εικαστική κληρονομία των Σουφραζετών. Ταυτόχρονα όμως οι γάτες είναι αρπακτικά και δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν τα νύχια τους.
Αν μη τι άλλο, τα γατιά είναι χαριτωμένα («Θέλω τη μαμά μου» λέει το γατάκι αριστερά. «Θέλω την ψήφο μου» φωνάζει το γατί στα δεξιά (Καρτ-ποστάλ των αρχών του 20ού αιώνα (Edwardian Postcard Project, Lancaster University)
Η Αν Λιούις, συλλέκτρια αντικειμένων που συνδέονται με τις Σουφραζέτες και πρώην διευθύντρια επικοινωνιών του Λευκού Οίκου επί Μπιλ Κλίντον, λέει πως είναι «εξαιρετικά εντυπωσιασμένη» από τα πολιτικά μηνύματα των Σουφραζετών.
«Η πολιτική είναι επικοινωνία, είναι να λες στον κόσμο γιατί να σε ψηφίσει» λέει.
Τα νέα μέσα έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην προσπάθεια του κινήματος να πείσει ένα εκλογικό σώμα που αποτελούταν αποκλειστικά από άνδρες. «Οι καρτ-ποστάλ ήταν τα email των ημερών τους: ανέξοδα και προσωπικά» σχολιάζει η Λιούις.
Όπως φαίνεται, οι φεμινιστικές καρτ-ποστάλ με γάτες γνωρίζουν ακόμα απήχηση σε μια γενιά μεγαλωμένη με γατίσια meme.
Όπως λέει η Χερ, η βιβλιοθηκονόμος του «Τζονς Χόπκινς», τα αυτοκόλλητα που τύπωσε η βιβλιοθήκη με τις καρτ-ποστάλ των Σουφραζετών είναι από τα πλέον περιζήτητα αντικείμενα στο πανεπιστήμιο.
«Ήδη βλέπω φοιτητές με τα αυτοκόλλητα σε μπουκάλια και λάπτοπ» λέει. «Όλος ο κόσμος θέλει γάτες».
