Φαίνεται πως πέρα από τα φυσικά εμπόδια, τα κυκλώματα και βίαιους πολλές φορές συνοριακούς φρουρούς χιλιάδες πρόσφυγες που εισέρχονται στην Ευρώπη μέσω Βαλκανίων πλήττονται και από τον εθισμό σε ουσίες.
Σύμφωνα στοιχεία της ΕΕ Frontex, το διάστημα 2015-2022 πάνω από ένα εκατομμύριο παράτυποι μετανάστες εισήλθαν στα Δυτικά Βαλκάνια, κυρίως από τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Ιράν και το Ιράκ.
Η Βαλκανική Οδός είναι ένα από τα κύρια μεταναστευτικά μονοπάτια προς την Ευρώπη, ξεκινώντας από την Τουρκία και την Ελλάδα, και διασχίζοντας όλες τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης -Βουλγαρία, Σερβία, Κόσοβο, Βόρεια Μακεδονία, Αλβανία, Μαυροβούνιο, Βοσνία και Ερζεγοβίνη- για να καταλήξει σε Ιταλία, Αυστρία και Ουγγαρία.
«Δίνουν ηρεμιστικά σε μετανάστες για να αποφευχθούν οι καβγάδες και να κρατηθούν οι άνθρωποι όσο το δυνατόν πιο ήρεμοι»
Η διαδρομή είναι γεμάτη εμπόδια και παρόλο που η τεκμηρίωση των θανάτων στα Βαλκάνια είναι σπάνια, σύμφωνα με τη ΜΚΟ United for Intercultural Action, περισσότεροι από 2.100 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους σε αυτό το μονοπάτι τα τελευταία οκτώ χρόνια.
Σύμφωνα όμως με δημοσίευμα του Euobserver οι πρόσφυγες και μετανάστες καλούνται να αντιμετωπίσουν ναρκωτικά και ψυχοτρόπες ουσίες.
Σημειώνεται ότι τα προβλήματα ψυχικής υγείας είναι η τρίτη συχνότερη αιτία παρεμβάσεων για την υγεία μεταξύ των προσφύγων, σύμφωνα τον Σερβικό Ερυθρό Σταυρό.
«Η βαλκανική διαδρομή είναι επικίνδυνη και η διαύγεια είναι θεμελιώδης για όσους σκοπεύουν να την περπατήσουν», εξηγεί η ακτιβίστρια στην Ελλάδα Ναουάλ Σούφι, που εδώ και χρόνια βοηθά ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα κατά μήκος της βαλκανικής διαδρομής. «Όσοι αντιμετωπίζουν αυτό το μονοπάτι υπό την επήρεια ψυχοφαρμάκων υποτιμούν τους κινδύνους στην πορεία» προσθέτει.
Οι χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την εισροή μεταναστών -Ελλάδα, Σερβία, της Βόρεια Μακεδονία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κροατία- δεν εξοπλίστηκαν ποτέ με επαρκείς εγκαταστάσεις για τις ανάγκες υγειονομικής περίθαλψης όσων μεταναστεύουν μέσω των εδαφών τους.
«Στα στρατόπεδα, αν κάποιος παραπονιέται για πονοκέφαλο ή αϋπνία, οι γιατροί απαντούν αμέσως δίνοντάς του ισχυρά αντικαταθλιπτικά και αγχολυτικά [αντιαγχολυτικά φάρμακα]», λέει η Σούφι.
Μπορεί στα χαρτιά οι ευρωπαϊκοί θεσμοί να προσπαθούν να εγγυώνται το δικαίωμα πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη, αλλά όσοι έχουν βιώσει την πραγματικότητα των προσφυγικών καταυλισμών λένε ότι το επίπεδο βοήθειας είναι ελλιπές.
Ο κύριος λόγος είναι ότι η μεταναστευτική κρίση, σε ορισμένες περιπτώσεις, ήταν συνυφασμένη με μια ήδη εύθραυστη κοινωνικοοικονομική κατάσταση.
Μελέτη Ελλήνων επιστημόνων έχει επισημάνει ότι στην Ελλάδα, πολύ πριν από την άνοδο των μεταναστευτικών αριθμών, το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης ήδη κατέρρεε λόγω ετών οικονομικής κρίσης.
Εξάρτηση από τα ναρκωτικά
Για να αντιμετωπίσουν το άγχος, την επιληψία και τις κρίσεις πανικού οι επιστήμονες χορηγούν βενζοδιαζεπίνες όπως η κλοναζεπάμη, αλλά και η διαζεπάμη και η πρεγκαμπαλίνη. «Οι συνταγές είναι σε γλώσσες που οι άνθρωποι που μετακινούνται δεν καταλαβαίνουν και κανείς δεν τους παρέχει βασικές πληροφορίες σχετικά με πιθανές παρενέργειες», προσθέτει η Σούφη.
«Στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι δυνατό να καταπολεμηθεί πλήρως ο εθισμός διασφαλίζοντας ότι οι άνθρωποι έχουν ένα ασφαλές μέρος. Όταν άρχισαν να αισθάνονται καλύτερα, θα τους ζητούσα να με βοηθήσουν με τις εθελοντικές μου δραστηριότητες, για παράδειγμα. Το να έχουν σχέδια μέσα στη μέρα τους, τους προσέφερε έναν καθημερινό στόχο», λέει η Σούφη.
Όπως αναφέρει το δημοσίευμα ο υπερβολικός ελεύθερος χρόνος μπορεί να είναι επικίνδυνος κατά την μετανάστευση. «Οι άνθρωποι περιμένουν μια απάντηση για εβδομάδες ή και μήνες, σκεπτόμενοι όλη μέρα για τη βία που υπέστησαν στα σύνορα. Νιώθουν ντροπή για τις συνθήκες διαβίωσής τους», εξηγεί. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η λήψη φαρμάκων είναι ένας τρόπος να ξεχάσουνε την πραγματικότητα.
Ο προσφυγικός καταυλισμός του Καρά Τεπέ στη Λέσβο.
Επικαλούμενο το Euobserver εκπρόσωπο κέντρου αποκατάστασης στην Αθήνα –που διατηρεί την ανωνυμία του- αναφέρει ότι γίνεται κακό έλεγχος στη διανομή ψυχοτρόπων φαρμάκων στους καταυλισμούς. Όπως σημειώνει το εν λόγο κέντρο χρηματοδοτείται από το ελληνικό υπουργείο Υγείας, και οργανώνει προγράμματα για πρόσφυγες που κάνουν κατάχρηση ναρκωτικών και άλλων ουσιών τα τελευταία χρόνια.
Σύμφωνα με την ίδια πηγή είναι δύσκολο να εντοπιστεί σε ποιο στάδιο της μεταναστευτικής διαδρομής ξεκινά η κατάχρηση.
Σύμφωνα με την ίδια πηγή, στις εγκαταστάσεις υποδοχής στην Ελλάδα, στις περισσότερες περιπτώσεις, οι γιατροί δίνουν ψυχοφάρμακα σε όσους τα έχουν ήδη αγοράσει από τη μαύρη αγορά.
Παρομοίως, πολλοί αρχίζουν να ζητούν χάπια επειδή δεν μπορούν να κοιμηθούν ή τους χορηγούνται φάρμακα από έναν φίλο και μετά αρχίζουν να τα πουλούν ή να τα αγοράζουν παράλληλα.
Δίνουν ηρεμιστικά για να αποφεύγονται καβγάδες
Σύμφωνα με επικεφαλής ΜΚΟ -που κρατάει και εκείνος την ανωνυμία του- σε υπερ κορεσμένους καταυλισμούς προσφύγουν στην Ελλάδα «διανεμήθηκαν ηρεμιστικά ανεξάρτητα από την κατάσταση του ασθενούς, επειδή ο πραγματικός στόχος ήταν να αποφευχθούν οι καβγάδες και να κρατηθούν οι άνθρωποι όσο το δυνατόν πιο ήρεμοι».
Μία από τις πιο χρησιμοποιούμενες ουσίες ήταν ένα φάρμακο με βάση την πρεγκαμπαλίνη που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της επιληψίας και του νευροπαθητικού πόνου.
«Τα κουτιά αυτού του φαρμάκου ήταν σκορπισμένα στο έδαφος παντού. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ίδιοι οι μετανάστες το ζήτησαν και οι γιατροί, εν μέρει λόγω έλλειψης χρόνου, τους έδωσαν χωρίς να κάνουν περαιτέρω εξέταση», είπε ο αξιωματούχος της ΜΚΟ.
«Οι κλινικές στους καταυλισμούς υπολειτουργούν συνεχώς και ένας μόνο επαγγελματίας έχει να αντιμετωπίσει δεκάδες άτομα. Πώς είναι δυνατόν να κάνουμε ακριβείς αναλύσεις υπό τέτοιες συνθήκες και χρονισμό; Πρέπει να δείξουμε το δάχτυλο σε ολόκληρο το σύστημα και όχι στους γιατρούς». Το πρόβλημα δεν είναι μόνο η έλλειψη ιατρικού προσωπικού στους καταυλισμούς αλλά και η ανάγκη για περισσότερη προετοιμασία.
«Οι ξένες ΜΚΟ, για να λάβουν εργασίες επί τόπου, πρέπει να συνάψουν συμφωνίες με τοπικά νοσοκομεία. Αυτές οι συμφωνίες περιλαμβάνουν πάντα την πρόσληψη τοπικών γιατρών — είναι ένας τρόπος για να ενισχυθεί η απασχόληση σε χώρες όπου το εργατικό δυναμικό είναι σπάνιο», είπε ένας ακτιβιστής. «Αυτοί οι επαγγελματίες, ωστόσο, δύσκολα είναι προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν σωστά τους ασθενείς με σοβαρό τραύμα. Αυτό οδηγεί σε μια τάση επίλυσης προβλημάτων με την άφθονη χρήση ψυχοφαρμάκων».
Οι μετανάστες που λαμβάνουν ή εξοικειώνονται με ψυχοφάρμακα κατά μήκος της βαλκανικής διαδρομής προσπαθούν επίσης να τα αποκτήσουν στην Τεργέστη, έναν από τους τελευταίους σταθμούς στη διαδρομή τους.
