Πώς η Γαλλία έπεσε στην Ακροδεξιά

Foreign Affairs

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

4 Ιουλίου 2024

Η CÉCILE ALDUY είναι Καθηγήτρια Γαλλικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, Associate Scholar στο Sciences Po, στο Παρίσι, και συγγραφέας του Marine Le Pen aux mots: Décryptage du nouveau discours frontiste .

Η Γαλλίδα ακροδεξιά ηγέτης Μαρίν Λεπέν, Henin-Beaumont, Γαλλία, Ιούνιος 2024 – Yves Herman / Reuters

Στις 9 Ιουνίου, ο Εμανουέλ Μακρόν έπαιξε στοίχημα τη στενή κοινοβουλευτική του πλειοψηφία προκηρύσσοντας πρόωρες εκλογές. Ο πρόεδρος το έκανε λίγα λεπτά αφότου έγινε σαφές ότι η γαλλική ακροδεξιά είχε κερδίσει το 40% των γαλλικών ψήφων στην κοινοβουλευτική αναμέτρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό το αποτέλεσμα, σκέφτηκε ο Μακρόν, θα τρόμαζε και θα κινητοποιούσε τη βάση του για να συμμετάσχει μαζικά σε νέες εθνικές εκλογές. Ήλπιζε ότι το αποτέλεσμα θα του έδινε μια πιο άνετη πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση και θα σταματούσε την άνοδο του Εθνικού Ράλι — του κύριου ακροδεξιού κόμματος της Γαλλίας. Ο Μακρόν, ο οποίος μερικές φορές φαίνεται να στοχεύει να είναι ένα είδος θεού (κάποτε είχε πει ότι φιλοδοξούσε να γίνει «Δίας»), μπορεί επίσης να απολάμβανε να κάμπτει τις συνταγματικές του εξουσίες σε μια στιγμή που έχανε τον έλεγχο του στη χώρα. Το αποτέλεσμα ήταν η συντομότερη προεκλογική εκστρατεία στη Γαλλία από το 1958. Τα κόμματα και οι υποψήφιοι είχαν μόνο τρεις εβδομάδες για να οργανωθούν, και οι ψηφοφόροι έπρεπε να αγωνιστούν για να κατανοήσουν το νέο πολιτικό τοπίο.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Για τον Μακρόν, το σχέδιο απέτυχε θεαματικά. Η κεντρώα συμμαχία του προέδρου κέρδισε μόλις το 21% των ψήφων στον πρώτο γύρο, καταλαμβάνοντας την τρίτη θέση. Αναμένεται να χάσει μεταξύ 155 και 210 από τις σημερινές έδρες της. Αλλά η ήττα είναι πολύ περισσότερο από αυτή του Μακρόν. Ο μεγαλύτερος νικητής των εκλογών δεν είναι κάποιο άλλο κυρίαρχο πολιτικό κόμμα, αλλά η Εθνική Συσπείρωση, η οποία ήρθε πρώτη. Μετά τους επαναληπτικούς γύρους, μπορεί να ελέγχει την πλειοψηφία. Ο Μακρόν, λοιπόν, έχει θέσει σε κίνδυνο τις δημοκρατικές δυνάμεις και τα δημοκρατικά ιδεώδη της Γαλλίας.

Η Εθνική Συσπείρωση θα ήθελε οι ψηφοφόροι να σκεφτούν διαφορετικά. Το κόμμα, με επικεφαλής τη Μαρίν Λεπέν, ιδρύθηκε το 1972 από τον πατέρα της, Ζαν-Μαρί Λεπέν. Ο Λεπέν ήταν γνωστός για τις αντισημιτικές συκοφαντίες του και τη ρατσιστική πλατφόρμα του: πρότεινε ότι οι Ναζί μπορεί να μην χρησιμοποιούσαν θαλάμους αερίων και να έκαναν κοινή υπόθεση με πρώην αξιωματικούς των Waffen-SS και ακροδεξιές ομάδες. Αλλά από τότε που ανέλαβε την εξουσία το 2011, η νεότερη Λεπέν εργάζεται σταθερά για να κάνει το κόμμα της πιο ευχάριστο. Έχει δεσμευθεί να είναι δημοκρατική, άφησε πίσω της τον έπαινο του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν και, πιο πρόσφατα, διαμορφώθηκε ως ένθερμος υπερασπιστής του Ισραήλ. Μετονόμασε το κόμμα (το οποίο προηγουμένως ονομαζόταν Εθνικό Μέτωπο) και, το 2015, έδιωξε ακόμη και τον πατέρα της αφού επανέλαβε μια περιβόητη δήλωσή του 1987 στην οποία αποκαλούσε το Ολοκαύτωμα «λεπτομέρεια της ιστορίας».

Αλλά κανείς δεν πρέπει να ξεγελαστεί: η Εθνική Συσπείρωση παραμένει ριζοσπαστική όσο ποτέ. Παρά την αισθητική του απαλότητα, το κόμμα εξακολουθεί να αγαπά τη Μόσχα και να είναι εχθρικό προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Λεπέν παραμένει μεροληπτικη, αποφασισμένη να αφαιρέσει δικαιώματα από τους μετανάστες και τα παιδιά τους. Ανεξάρτητα από το τελικό αποτέλεσμα στο δεύτερο γύρο της Δευτέρας 8/7, θα κάνει ό,τι περνά από το χέρι της για να κάνει τη Γαλλία λιγότερο παγκόσμια, λιγότερο δημοκρατική και πιο εχθρική προς οποιονδήποτε κάτοικο που δεν έχει Γάλλους προγόνους.

ΣΤΗΝ ΑΚΡΑ

Για τους ξένους, το μερίδιο των κοινοβουλευτικών ψήφων της Εθνικής Συσπείρωσης —33%— μπορεί να φαίνεται ακαταμάχητο. Αλλά συγκριτικά, είναι εντυπωσιακά υψηλό. Το κόμμα δεν έχει λάβει ποτέ περισσότερο από 18,7% σε βουλευτικές εκλογές. Η επιτυχία του σε αυτές τις εκλογές ήρθε εν μέσω ασυνήθιστα υψηλής προσέλευσης: σχεδόν το 70% των Γάλλων ψηφοφόρων συμμετείχε. Ο γρήγορα σχηματισμένος αριστερός συνασπισμός, το Νέο Λαϊκό Μέτωπο, ήρθε δεύτερος με 28% των ψήφων, αλλά δεν έχει καμία πιθανότητα να ξεπεράσει την ακροδεξιά στον δεύτερο γύρο των εκλογών. Όταν όλα ειπωθούν και γίνουν, η ακροδεξιά πιθανότατα θα στείλει από 220 έως 290 εκπροσώπους στην Εθνοσυνέλευση των 577 εδρών και ενδέχεται να κυβερνήσει τη χώρα για τα επόμενα τρία χρόνια.

Αυτό σημαίνει ότι ο επόμενος πρωθυπουργός της Γαλλίας θα είναι πιθανώς ο Τζόρνταν Μπαρντέλα, ο 28χρονος επικεφαλής της κοινοβουλευτικής παράταξης του Εθνικού Ράλι και προστατευόμενος της Λεπέν. Σε αντίθεση με την μέντορά του, ο Μπαρντέλα έχει καθαρό στόχο. Έχει καταφέρει να πλασαριστεί ως ένας αξιοσέβαστος πράος ομιλητής—κάποιος τον οποίο ορισμένοι ψηφοφόροι βλέπουν τώρα λιγότερο απειλητικό από τους αντιπάλους του στα αριστερά. Προσελκύει τεράστια πλήθη νεαρών θαυμαστών στο TikTok και στις συγκεντρώσεις του. Το βράδυ των εκλογών, επικαλέστηκε την εθνική ενότητα, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως «άτομο με σεβασμό προς όλους, ανοιχτό στο διάλογο, προστάτη των δικαιωμάτων, των ελευθεριών σας και του ρεπουμπλικανικού συνθήματος Liberté, égalité, fraternité».

Αλλά ο Μπαρντέλα δεν είναι τίποτα από αυτά. Δεν κατείχε ποτέ θέση εργασίας ή εκτελεστικό αξίωμα σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο και σπάνια παραβρέθηκε σε συνεδριάσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σύμφωνα με τους συναδέλφους του εκεί. Αντίθετα, είναι ένα δοχείο για τις δρακόντειες ιδέες του κόμματός του. Ο Μπαρντέλα δεν γνωρίζει καλά τα οικονομικά, θεσμικά, γεωπολιτικά και περιβαλλοντικά ζητήματα της Γαλλίας , αλλά είναι αφοσιωμένος στην πλατφόρμα του Εθνικού Ράλι για την κατάργηση του κράτους δικαίου και τον τερματισμό της ίσης μεταχείρισης όλων των πολιτών και των κατοίκων. Ένα από τα εμβληματικά μέτρα του Bardella, που ονομάζεται «εθνική προτίμηση», θα προβλέπει ότι όλες τις θέσεις εργασίας, τα επιδόματα πρόνοιας, την κοινωνική στέγαση και άλλες κρατικές χρηματοδοτούμενες υπηρεσίες θα αφορούν του Γάλλους πολίτες – εξαιρουμένων όλων των άλλων νόμιμων κατοίκων, ορισμένοι από τους οποίους μπορεί να ζούσαν ως νομοταγείς και φορολογούμενοι κάτοικοι εδώ και δεκαετίες. Μια άλλη πρόταση θα απαγορεύει στους Γάλλους πολίτες που διαθέτουν περισσότερα από ένα διαβατήρια να αναλαμβάνουν θέσεις εργασίας στον δημόσιο τομέα ή άλλες θέσεις που χρηματοδοτούνται από το κράτος, συμπεριλαμβανομένων των νοσοκομείων. Ζήτησε επίσης να περιοριστεί η γαλλική υπηκοότητα στους απογόνους των Γάλλων πολιτών, εξαλείφοντας αιώνες συνταγματικού προηγούμενου σύμφωνα με το οποίο κάποιος μπορεί να γίνει Γάλλος γεννώντας και διαμένοντας στη Γαλλία. (Το αν κάποιος θα χρειαζόταν Γάλλους παππούδες ή απλώς Γάλλους γονείς για να γίνει πολίτης είναι ασαφές.)

Η ακροδεξιά έχει οδηγήσει τη Γαλλία στο παρελθόν.

Θεωρητικά, ένα κοινοβούλιο που ελέγχεται από το Εθνικού Ράλι θα δυσκολευόταν να αλλάξει την εξωτερική πολιτική της Γαλλίας. Σύμφωνα με το γαλλικό σύνταγμα, οι διεθνείς υποθέσεις είναι αποκλειστική αρμοδιότητα του προέδρου. Ωστόσο, η Λεπέν είπε πρόσφατα ότι θεωρεί τον αρχηγό του τίτλου «μόνο ως τιμή» για τον πρόεδρο. Σύμφωνα με το πολιτικό σύστημα της Γαλλίας, το κοινοβούλιο πρέπει να εγκρίνει τον στρατιωτικό προϋπολογισμό της χώρας και τυχόν πρόσθετα πακέτα χρημάτων για τις διεθνείς υποθέσεις. Ο πρωθυπουργός συνεννοείται επίσης με τους συμμάχους της Γαλλίας, διορίζει τους πρεσβευτές και τους εκπροσώπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και διαπραγματεύεται συνθήκες. Ως αποτέλεσμα, εάν αυτός ο πρωθυπουργός είναι ο Μπαρντέλα, οι γεωπολιτικές συμμαχίες της Γαλλίας θα μπορούσαν να ανασχηματιστούν.

Οι Λεπέν έχουν οικονομικούς και ιδεολογικούς δεσμούς με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν που χρονολογούνται εδώ και δεκαετίες. Μετά την επίθεση της Μόσχας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, η Λεπέν αποστασιοποιήθηκε από το Κρεμλίνο και επέκρινε την εισβολή, αλλά η υποτιθέμενη υποστήριξη του κόμματός της στο Κίεβο παραμένει στην καλύτερη περίπτωση δειλή. Το Εθνικό Ράλι εξακολουθεί να υποστηρίζει τη διεκδίκηση της Ρωσίας στην Κριμαία και ήταν απρόθυμη να αποδεχθεί την απόφαση της Γαλλίας να χαλαρώσει τους δασμούς στις ουκρανικές εισαγωγές. Θέλει επίσης να περιορίσει την υλική υποστήριξη για την Ουκρανία σε αμυντικά όπλα.

Θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς ότι από τη στιγμή που το κόμμα είναι στην εξουσία, θα αμβλύνει τη θέση του. Η Giorgia Meloni, η ακροδεξιά πρωθυπουργός της Ιταλίας, ήταν δύσπιστη ως προς την παροχή βοήθειας στην Ουκρανία και επικριτής της ΕΕ όταν έθεσε υποψηφιότητα για το αξίωμα το 2022, αλλά μεταμορφώθηκε μόλις ανέλαβε την εξουσία. Όμως, η Meloni δεν είχε ποτέ τις διασυνδέσεις της Λεπέν με τη Ρωσία ή την ιστορία της στην Ευρώπη. Όταν ήταν υποψήφια πρόεδρος το 2017, η Λεπέν υποσχέθηκε να αποσύρει τη Γαλλία από την ΕΕ. Αυτή τη φορά, έχει ορκιστεί να βγει από τις διεθνείς οικονομικές συνθήκες και να επανεξετάσει τη συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ. Το κόμμα της δεν ζητά πλέον ένα «Frexit», αλλά λέει ότι η Γαλλία πρέπει να αγνοεί τους ευρωπαϊκούς κανόνες και συνθήκες όταν έρχονται σε σύγκρουση με τις πολιτικές του κόμματός της.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Δεδομένων όλων αυτών των απειλών για την ταυτότητα του πυρήνα της Γαλλίας, τα άλλα κόμματα της χώρας έχουν αρχίσει να συνεργάζονται για τον δεύτερο γύρο των εκλογών. Οι υποψήφιοι από τον πρώτο γύρο που θα λάβουν πάνω από 12,5 τοις εκατό των ψήφων θα διαγωνιστούν στον δεύτερο γύρο και όποιος λάβει τις περισσότερες ψήφους τη νύχτα των εκλογών θα κερδίσει την περιφέρεια, ανεξάρτητα από το αν θα πάρει περισσότερο από το 50% των ψήφων. Ο αριστερός συνασπισμός, το Νέο Λαϊκό Μέτωπο, έδωσε εντολή σε όλους τους υποψηφίους του να αποσυρθούν εάν η παρουσία τους στο δεύτερο γύρο θα διευκόλυνε τη νίκη του υποψηφίου του Εθνικού Ράλι. Ο Γάλλος πρωθυπουργός Γκαμπριέλ Ατάλ, ο ηγέτης του κεντρώου μπλοκ, δήλωσε επίσης ότι οι υποψήφιοι από τις τάξεις του θα πρέπει να κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να νικήσουν το Εθνικό Ράλι, αν και δεν έχουν δεσμευθεί ομοιόμορφα να παραιτηθούν εάν παραμείνουν στην αριστερά. Αντίθετα, όταν ο Ζαν-Μαρί Λεπέν αιφνιδίασε τους πάντες και ήρθε δεύτερος στις προεδρικές εκλογές του 2002, όλα τα πολιτικά κόμματα και τα συνδικάτα ζήτησαν ένα τεράστιο «Ρεπουμπλικανικό μέτωπο» εναντίον του και μέχρι και 1,2 εκατομμύρια πολίτες συνέρρευσαν στους δρόμους στις αντιφασιστικές διαδηλώσεις. Ως αποτέλεσμα, ο αντίπαλός του, Ζακ Σιράκ, εξελέγη με 82% των ψήφων.

Ένα αναζωογονημένο μέτωπο των Ρεπουμπλικάνων μπορεί να εμποδίσει το Εθνικό Ράλι να αποκτήσει την απόλυτη πλειοψηφία. Ωστόσο, η ακροδεξιά θα είναι η ηγετική δύναμη στο κοινοβούλιο, και θα μπορούσε να προωθήσει ορισμένες από τις πολιτικές της. Ακόμα κι αν το Εθνικό Ράλι δεν μπορέσει να πάρει την απόλυτη πλειοψηφία, έχει ήδη κάνει μεγάλη ζημιά. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, οι υποστηρικτές του Εθνικού Ράλι εξαπέλυσαν ρατσιστικές και ομοφοβικές επιθέσεις, μερικές φορές σε κοινή θέα και με σαφή αναφορά στην επικείμενη άνοδό τους στην εξουσία. Για παράδειγμα, στο Montargis, μια πόλη νότια του Παρισιού, ένα ζευγάρι που καυχιόταν για τα διακριτικά του Εθνικού Ράλι στο σπίτι του, έβρισε τη μαύρη γειτόνισσα του, μια νοσοκόμα, και της φώναξε μπροστά στις κάμερες των δημοσιογράφων να επιστρέψει «à la niche » (στο Σπίτι του Σκύλου).

Οι ηγέτες του Εθνικού Ράλι έχουν απορρίψει τις κατηγορίες ότι η δική τους αντιμεταναστευτική ρητορική θα μπορούσε να έχει τροφοδοτήσει αυτό το είδος φανατισμού. Αντίθετα, ισχυρίζονται ότι αντιπροσωπεύουν μια νέα αρχή. Ο Μπαρντέλα λάνσαρε το σύνθημα: «Δεν μας δοκίμασες ποτέ». Αυτό όμως είναι αναληθές. Η ακροδεξιά ηγήθηκε της Γαλλίας στο παρελθόν, πιο πρόσφατα κατά τη διάρκεια του καθεστώτος του Βισύ, το οποίο έλεγχε μεγάλο μέρος της χώρας αφού οι Ναζί την νίκησαν το 1940. Η κυβέρνηση του Βισύ θέσπισε φυλετικούς νόμους που αφαίρεσαν τους Γάλλους Εβραίους από τα δικαιώματά τους, κατάργησαν τις πολιτογραφήσεις και την υπηκοότητα ανά τόπο γέννησης και κατηγοριοποιούσαν τους πολίτες ανάλογα με το αίμα που έτρεχε στις φλέβες τους. Ο Μπαρντέλα μπορεί να χαρακτηρίσει τον εαυτό του και το Εθνικό Ράλι ως το μέλλον της Γαλλίας, αλλά μυρίζουν ξεκάθαρα ένα πιο σκοτεινό παρελθόν.

Η CÉCILE ALDUY είναι Καθηγήτρια Γαλλικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, Associate Scholar στο Sciences Po, στο Παρίσι, και συγγραφέας του βραβείου Marine Le Pen aux mots: Décryptage du nouveau discours frontiste .