Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Ο χρόνος και τα όρια εξαφανίζονται σε αυτούς τους χώρους ενώ οι άνθρωποι φορτίζονται με στρες, άγχος και έξαψη. Μετά από ένα ή δύο ποτά δεν είναι καθόλου περίεργο που οι άνθρωποι δεν είναι πλέον ο εαυτός τους.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Πολλοί από εμάς έχουμε δει ασυνήθιστη, ακόμη και αντικοινωνική συμπεριφορά σε ένα αεροδρόμιο ή σε μια πτήση. Αυτές μπορεί να κυμαίνονται από καλοήθεις πράξεις όπως ο ύπνος στο πάτωμα ή η γιόγκα μπροστά από τις οθόνες πληροφοριών πτήσεων, έως σοβαρά περιστατικά όπως καυγάδες μεθυσμένων νωρίς το πρωί ή ακόμα και απόπειρα να ανοίξει κάποιος τις πόρτες του αεροπλάνου κατά τη διάρκεια της πτήσης.
Τα πιο σοβαρά από αυτά περιστατικά φαίνεται να έχουν επιδεινωθεί τα τελευταία χρόνια, με αυξανόμενες περιπτώσεις επιβατών με ανεξέλεγκτη επιθετική συμπεριφορά και αναγκαστικές εκτροπές πτήσεων. Τέτοια προβλήματα οδήγησαν σε εκκλήσεις για μείωση ή ακόμα και απαγόρευση της πώλησης αλκοόλ στα αεροδρόμια και στα αεροπλάνα. Η RyanAir, για παράδειγμα, ζήτησε να επιβληθεί όριο δύο ποτών στα μπαρ του αεροδρομίου προκειμένου να σταματήσουν τα περιστατικά μέθης στα αεροπλάνα.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Τι είναι όμως αυτό που μας κάνει να συμπεριφερόμαστε διαφορετικά στα αεροδρόμια;
Πολλοί παραθεριστές νιώθουν ότι η περιπέτεια ξεκινά από το αεροδρόμιο – πράγμα που τους βάζει σε διαφορετική νοοτροπία από το κανονικό. Ανυπομονούν να ξεκινήσουν την χαλάρωση και καλοπέραση μιας ή δύο εβδομάδων ήδη από τον χώρο αναμονής.
Άλλοι ωστόσο, έχουν άγχος για την πτήση, κάτι που μπορεί να τους κάνει να συμπεριφέρονται εκτός χαρακτήρα ή να καταφεύγουν στο αλκοόλ. Ο θόρυβος και τα πλήθη των αεροδρομίων επίσης δεν βοηθούν. Όπως έχει αποδείξει ο τομέας της περιβαλλοντικής ψυχολογίας, τα ανθρώπινα όντα είναι πολύ ευαίσθητα στις επιδράσεις του άμεσου περιβάλλοντος και μπορούν εύκολα να «υπερφορτωθούν» από στρεσογόνους παράγοντες όπως η πολυκοσμια και ο θόρυβος. Το στρες και το άγχος προκαλούν ευερεθιστότητα, τόσο σε προσωρινή όσο και σε συνεχή βάση. Οι άνθρωποι που είναι γενικά ανήσυχοι είναι πιο επιρρεπείς στον θυμό. Μια προσωρινή ανήσυχη διάθεση συχνά πυροδοτεί εκρήξεις θυμού.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Θα πρέπει επίσης να δούμε το αεροδρόμιο από ψυχογεωγραφική σκοπιά. Η ψυχογεωγραφία μελετά την επίδραση των τόπων στα συναισθήματα και τη συμπεριφορά των ανθρώπων, ιδιαίτερα στα αστικά περιβάλλοντα. Στους πολιτισμούς της κεντρικής Ευρώπης, υπάρχει η έννοια των ειδικών «λεπτών τόπων» – συχνά ιερά άλση ή δάση – όπου το πέπλο μεταξύ του υλικού και του πνευματικού κόσμου είναι λεπτό. Τέτοια σημεία βρίσκονται ανάμεσα σε δύο βασίλεια, ούτε πλήρως στο ένα μέρος ούτε στο άλλο.
Στον σύγχρονο τεχνολογικό κόσμο, τα αεροδρόμια μπορούν επίσης να θεωρηθούν ως «λεπτοί τόποι». Μεθοριακές ζώνες όπου τα όρια ξεθωριάζουν. Σε κυριολεκτικό επίπεδο, τα εθνικά σύνορα διαλύονται. Μόλις περάσουμε από την ασφάλεια, μπαίνουμε σε ουδέτερη ζώνη, μεταξύ χωρών. Η έννοια του τόπου γίνεται θολή.
Με παρόμοιο τρόπο, ο χρόνος γίνεται μια θολή έννοια στα αεροδρόμια. Με το που μπαίνουμε στο αεροπλάνο, βρισκόμαστε σε έναν μεταιχμιακό χώρο μεταξύ δύο ζωνών ώρας, έτοιμοι να πηδήξουμε μπροστά στο χρόνο ή και να επιστρέψουμε στο παρελθόν. Πολλές πτήσεις μεγάλων αποστάσεων προσγειώνονται νωρίτερα από την ώρα αναχώρησης, καθώς διασχίζουν ζώνες ώρας. Το να μπορούμε να διαχειριζόμαστε τον χρόνο μας, μας δίνει μια αίσθηση ελέγχου της ζωής μας. Η απώλεια αυτού μπορεί να είναι μια άλλη πηγή άγχους.
Κατά μια άλλη έννοια, τα αεροδρόμια είναι μια ζώνη απουσίας, όπου η παρούσα στιγμή είναι ανεπιθύμητη. Η προσοχή όλων στρέφεται προς το μέλλον, τις πτήσεις και τις περιπέτειες που έχουν μπροστά τους όταν φτάσουν στον προορισμό τους. Αυτή η έντονη μελλοντική εστίαση φέρνει συχνά απογοήτευση, ειδικά αν καθυστερήσουν οι πτήσεις.
Τα προσωπικά όρια γίνονται επίσης ρευστά. Εκτός από την αντικοινωνική συμπεριφορά, τα αεροδρόμια μπορεί να φιλοξενούν φιλοκοινωνική συμπεριφορά, όπου άγνωστοι μοιράζονται τα ταξίδια και τα σχέδια διακοπών τους, μιλώντας με ασυνήθιστη οικειότητα. Στη «no man’s land», οι κανονικές κοινωνικές αναστολές δεν ισχύουν. Το αλκοόλ μπορεί να ευοδώσει περαιτέρω αυτήν την κοινωνική συνοχή.
Λόγω της θολούρας του χρόνου και του τόπου, τα αεροδρόμια δημιουργούν μια αίσθηση αποπροσανατολισμού. Ορίζουμε τον εαυτό μας ως προς τον χρόνο και τον τόπο. Γνωρίζουμε ποιοι είμαστε σε σχέση με τις καθημερινές μας συνήθειες και τα οικεία μας περιβάλλοντα. Αυτοπροσδιοριζόμαστε και ως προς την εθνικότητα. Χωρίς τέτοιους δείκτες, μπορεί να αισθανόμαστε χαμένοι – είτε προκαλείται από ψυχολογικούς είτε περιβαλλοντικούς παράγοντες και έστω και μόνο προσωρινός, ο αποπροσανατολισμός μπορεί να έχει επιζήμιες συνέπειες.
Απελευθερωτικές επιδράσεις
Το θετικό είναι ότι όλα αυτά μπορεί να έχουν απελευθερωτικό αποτέλεσμα για κάποιους από εμάς. Στο βιβλίο του, Time Expansion Experiences, ο Steve Taylor περιγράφει ότι συνήθως βλέπουμε τον χρόνο ως εχθρό που κλέβει τις στιγμές της ζωής μας και μας καταπιέζει με προθεσμίες. Έτσι, το να βγαίνεις έξω από τον χρόνο μερικές φορές είναι σαν να σε αφήνουν έξω από τη φυλακή.
Το ίδιο ισχύει και για την ταυτότητα. Η αίσθηση της ταυτότητας είναι σημαντική για την ψυχολογική μας υγεία, αλλά μπορεί να γίνει περιοριστική. Όπως οι ηθοποιοί που έχουν κολλήσει στον ίδιο ρόλο / χαρακτήρα σε μια σαπουνόπερα βδομάδα με την εβδομάδα, απολαμβάνουμε την ασφάλεια των ρόλων μας αλλά λαχταρούμε να δοκιμάσουμε και να πρεσάρουμε τον εαυτό μας με νέες προκλήσεις. Έτσι, το να βγούμε έξω από τις συνήθεις ρουτίνες και τα περιβάλλοντα μας είναι αναζωογονητικό. Ιδανικά, προσδοκούμε η ελευθερία που ξεκινά από το αεροδρόμιο να συνεχιστεί σε όλες τις περιπέτειες των διακοπών μας. Τελικά, είτε νιώθουμε ανήσυχοι είτε απελευθερωμένοι, μπορεί να καταλήξουμε να ενεργούμε εκτός χαρακτήρα.
Σύμφωνα με τις θεωρίες του Sigmund Freud, αυτό θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως μια μετατόπιση από το κανονικό πολιτισμένο εγώ μας στο πρωτόγονο, ενστικτώδες μέρος της ψυχής, το οποίο ο Freud ονόμασε υποσυνείδητο. Σύμφωνα με την θεωρία του, το υποσυνείδητο είναι ο τόπος των επιθυμιών και των ορμών μας, των συναισθημάτων και της επιθετικότητας μας και απαιτεί άμεση ικανοποίηση. Κρατιέται βέβαια υπό τον έλεγχο του εγω, αλλά είναι πάντα πιθανό να έρθει στην επιφάνεια, ειδικά όταν οι αναστολές μας χαλαρώνουν από το αλκοόλ.
Μόλις εκλείψουν οι συνήθεις περιορισμοί, ορισμένοι παραθεριστές επιτρέπουν στο υποσυνείδητο τους να εκφραστεί μόλις περάσουν από την ασφάλεια. Υπό την επήρεια του αλκοόλ αυτό μπορεί να γίνει εντελώς κυρίαρχο, και τότε να προκαλέσει χάος.
Η απαγόρευση του αλκοόλ στα αεροδρόμια μπορεί να ακούγεται δρακόντεια. Δεδομένου όμως ότι υπάρχουν τόσοι πολλοί παράγοντες που ενθαρρύνουν την αντικοινωνική συμπεριφορά, είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς κάποια άλλη λύση. Σε μια κατάσταση όπου τα όρια καταρρέουν, οδηγώντας σε πιθανό χάος, ένα νομικό όριο μπορεί να είναι η μόνη ελπίδα.
Πηγή: Wired
