Οι ισχυρισμοί της κυβέρνησης ότι το «brain regain» αποδίδει καρπούς, και ότι οι νέοι επιστήμονες και επαγγελματίες «επαναπατρίζονται» στην Ελλάδα, διαψεύδονται από τα ελληνικά και διεθνή δεδομένα.
Όπως μας λέει ο Λόης Λαμπριανίδης, οικονομικός γεωγράφος, αφυπηρετήσας καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, το brain drain – η φυγή «εγκεφάλων» στο εξωτερικό, όχι μόνο δεν αντιστρέφεται, αλλά συνεχίζεται αν και με διαφορετικά χαρακτηριστικά από ό,τι στην περίοδο της κρίσης.
Ο καθηγητής συμμετείχε σε έρευνα του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου για την κινητικότητα του ανθρώπινου δυναμικού στην Ελλάδα, τα αποτελέσματα της οποίας αναμένεται να παρουσιαστούν το αμέσως επόμενο διάστημα. Η έρευνα εξετάζει διαφορετικές κατηγορίες εργαζομένων: εκείνους που έφυγαν ή φεύγουν από την Ελλάδα αναζητώντας καλύτερες εργασιακές προοπτικές στο εξωτερικό, εκείνους που επιστρέφουν, όσους εργάζονται εξ αποστάσεως για επιχειρήσεις του εξωτερικού, τους «ψηφιακούς νομάδες» κ.λπ.
Όσοι γυρίζουν βρίσκουν χειρότερη δουλειά
«Ακόμα και εκείνοι που επιστρέφουν στην Ελλάδα, το κάνουν συνήθως για άλλους λόγους, προσωπικούς, οικογενειακούς, και όχι για θέματα αγοράς εργασίας. Αντιθέτως γνωρίζουν ότι όταν γυρίσουν θα βρουν δουλειά κατώτερη των προσόντων τους, κάτι που είναι προβληματικό», δηλώνει ο κ. Λαμπριανίδης. Ο ίδιος μας μίλησε λίγο πριν την έναρξη της αποψινής ημερίδας του Ινστιτούτου ΕΝΑ με θέμα «Η Εργασία σήμερα: Μια προοδευτική πρόταση», στην οποία συμμετέχει μαζί με καθηγητές και εργατολόγους.
Όπως τονίζει, και μετά την μνημονιακή εξακολουθούν να εγκαταλείπουν την Ελλάδα χιλιάδες άνθρωποι παραγωγικής ηλικίας, από διαφορετικές βαθμίδες και επαγγέλματα. Όχι μόνο επιστήμονες και καταρτισμένο δυναμικό, αλλά και ανειδίκευτοι εργάτες. Τόσο Έλληνες αλλά και μετανάστες που ζουν δεκαετίες εδώ ή παιδιά μεταναστών που δεν γνώρισαν άλλη χώρα από την Ελλάδα.
Είναι χαρακτηριστικό, ότι σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου ΕΝΑ, την τετραετία 2019-2022, έφυγαν από την Ελλάδα πάνω από 280.000 άτομα που ανήκουν στον ενεργά οικονομικό πληθυσμό, ενώ από το 2010 έχουν φύγει για το εξωτερικο πάνω από ένα εκατομμύριο άτομα, ιδίως από τις πλέον παραγωγικές ηλικίες 25-44 ετών.
Ζητείται αλλαγή υποδείγματος
Ο κ. Λαμπριανίδης θεωρεί ότι τα φαινόμενα θα διαιωνίζονται, «αν δεν αλλάξει το αναπτυξιακό υπόδειγμα της χώρας, ώστε να δημιουργεί ζήτηση για εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό. Αν δεν συνειδητοποιήσουμε ότι χρειάζεται να απασχοληθεί εξειδικευμένο προσωπικό και στο δημόσιο – γιατί το δημόσιο είναι κλειδί για αναπτυξιακή πορεία».
Όσο για το μόνιμο παράπονο των εργοδοτών ότι δεν βρίσκουν προσωπικό με τις κατάλληλες δεξιότητες, ο κ. Λαμπριανίδης απαντά υπαινικτικά: «Οι εργοδότες το λένε αυτό, αλλά οι εργοδότες κάνουν και άλλα πράγματα. Τα οποία όταν δεν ελέγχονται, και όλα έχουν αφεθεί στην αγορά ανέλεγκτα, δημιοιυργούνται σοβαρά ζητήματα». Πιθανόν ο καθηγητής αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στα ξεχειλωμένα ωράρια, τις απλήρωτες υπερωρίες, όχι μόνο την καθιερωμένη πλέον και δια νόμου εξαήμερη απασχόληση, αλλά και τα 12ωρα-7ήμερα της τουριστικής σεζόν, τα «γκρίζα» και «μαύρα» μεροκάματα της αδήλωτης και υποδηλωμένης εργασίας, την αγοραστική δύναμη του μισθού, που παραμένει από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη, παρά τις ονομαστικές αυξήσεις.
πηγή: IMD – H Eλλάδα κατρακυλάει σε όλους τους δείκτες ταλέντων
Κατρακυλάμε στην «προσέλκυση ταλέντων»
Σημαντική υποχώρηση κατέγραψε η Ελλάδα το 2024 στον παγκόσμιο δείκτη «προσέλκυσης και αξιοποίησης ταλέντων» στην αγορά εργασίας – World Talent Ranking, που δημοσιοποιεί σε ετήσια βάση το Παγκόσμιο Κέντρο Ανταγωνιστικότητας – ΙΜD. Η κατάταξη μετρά πώς οι οικονομίες σε όλο τον κόσμο αποδίδουν όσον αφορά τη διατήρηση της δεξαμενής ταλέντων τους, μέσω ενός συνδυασμού απαντήσεων σε έρευνες και δεδομένα από το IMD σε 67 οικονομίες παγκοσμίως.
Σύμφωνα με την έκθεση, τα στοιχεία αυτά αναλύονται σε τρεις κατηγορίες: επένδυση και ανάπτυξη εγχώριων ταλέντων, ελκυστικότητα (ο βαθμός στον οποίο μια χώρα αξιοποιεί τη δεξαμενή ταλέντων του εξωτερικού) και ετοιμότητα (η διαθεσιμότητα δεξιοτήτων και ικανοτήτων στη δεξαμενή ταλέντων).
To ανεξάρτητο ακαδημαϊκό ινστιτούτο, που λειτουργεί και ως συμβουλευτικός φορέας επιχειρήσεων και οργανισμών, εκδίδει επίσης τον Παγκόσμιο Δείκτη Ανταγωνιστικότητας, στον οποίο η Ελλάδα βρίσκεται στην 47η θέση, ανάμεσα στις 67 οικονομίες. Tα στοιχεία για την Ελλάδα συλλέγονται με τη συνεργασία του Συνδέσμου Βιομηχάνων Ελλάδα και του ΙΟΒΕ.
Η Ελλάδα βρέθηκε στο νούμερο 44 της λίστας, πέφτοντας εφτά θέσεις σε σχέση με την αντίστοιχη κατάταξη του 2023 και καταγράφοντας τη χειρότερη θέση των τελευταίων ετών.
Όπως αναφέρεται στην έρευνα, η χώρα μας κατείχε την 37η θέση το 2020, την 33η το 2021, την 37η θέση το 2022 όπως και το 2023, ενώ φέτος έχασε 7 θέσεις.
Πτώση λόγω brain drain
Στους επιμέρους δείκτες της έρευνας, η Ελλάδα βρίσκεται στην 37η θέση αναφορικά με τις επενδύσεις και την ανταγωνιστικότητα (από 34η το 2023), στην 49η θέση για την ελκυστικότητα (από 46η το 2023) και στην 46η θέση για την ετοιμότητα αξιοποίησης ταλέντων (από 37η το 2023). Ειδικά σε ό,τι αφορά τις επενδύσεις στην ανάπτυξη ταλέντων, η έρευνα μετράει μεταξύ άλλων τις δαπάνες για τη δημόσια εκπαίδευση – στις οποίες η Ελλάδα βρίσκεται στην 49η θέση, και την εκπαίδευση των εργαζομένων, όπου η Ελλάδα είναι τέταρτη από το τέλος (64η θέση). Σε ό,τι αφορά την ελκυστικότητα, η Ελλάδα «χάνει πόντους» από το brain drain, κατατάσσοντας την Ελλάδα στην 11η χειρότερη θέση, ως προς τις αρνητικές συνέπειες στην ανταγωνιστικότητα. Τέλος όσον αφορά τη δεξαμενή ταλέντων, βρισκόμαστε κοντά στον πάτο του βαρελιού, στην 60η θέση, σε ό,τι αφορά το ρυθμό ανάπτυξης του εργατικού δυναμικού, που βαίνει αρνητικός σε σχέση με το 2023.
Οι ευρωπαϊκές χώρες κυριάρχησαν στη φετινή κατάταξη, καταλαμβάνοντας τις οκτώ από τις δέκα πρώτες θέσεις.
Οι 10 πιο ανταγωνιστικές οικονομίες με ταλέντα παγκοσμίως:
1) Ελβετία
2) Σιγκαπούρη
3) Λουξεμβούργο
4) Σουηδία
5) Δανία
6) Ισλανδία
7) Νορβηγία
8) Ολλανδία
9) Χονγκ Κονγκ
10) Αυστρία
Στον κατάλογο των χωρών με την καλύτερη αξιοποίηση και προσέλκυση ταλέντων, μπήκαν φέτος και δύο οικονομίες της Ασίας μπήκαν επίσης στον κατάλογο, με τη Σιγκαπούρη και το Χονγκ Κονγκ να καταλαμβάνουν τη δεύτερη και την ένατη θέση αντίστοιχα. Οι ΗΠΑ, ωστόσο, δεν μπήκαν στην πρώτη δεκάδα και έπεσαν έξι θέσεις στην 21η θέση φέτος. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ΗΠΑ έπεσαν από τη δεύτερη θέση το 2020 στη 14η θέση το 2024, επηρεασμένες από το κόστος ζωής της χώρας και τον εισπραχθέντα φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων.
