Σε διπλό ασφυκτικό κλοιό φιλοδοξεί να «παγιδεύσει» τους αυθαιρετούχους η κυβέρνηση. Καταρχάς, ειδικά κλιμάκια θα πραγματοποιούν εντατικότερους ελέγχους, επίγειους αλλά και από …αέρος, με χρήση drones, προκειμένου να εντοπίσουν πολεοδομικές παρανομίες. Παράλληλα, σε μια νέα ψηφιακή πλατφόρμα θα καταχωρίζονται πολεοδομικές παρανομίες, οι οποίες θα προκύπτουν έπειτα από καταγγελίες πολιτών.
Η υποβολή καταγγελίας για αυθαίρετα στο ηλεκτρονικό σύστημα που θα φτιάξει το ΤΕΕ θα γίνεται επωνύμως και με παράβολο 300 ευρώ, προκειμένου να αποκλειστούν κακόβουλα …κονταροχτυπήματα μεταξύ γειτόνων. Η «εγγύηση» θα επιστρέφεται στον καταγγέλλοντα εάν η πληροφορία επαληθευθεί από τους ελεγκτές δόμησης. Αυτά προβλέπονται στις ρυθμίσεις του πολυνομοσχεδίου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), το οποίο αναμένεται το επόμενο διάστημα να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση.
Πώς θα γίνεται ο εντοπισμός των αυθαιρέτων και οι καταγγελίες
Καταρχάς, θα δημιουργηθεί μια διαδικτυακή πλατφόρμα για τον εντοπισμό αυθαιρέτων με χρήση δορυφορικών εικόνων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones). Ειδικότερα, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ) θα δημιουργήσει ένα διαδικτυακό χαρτογραφικό πληροφοριακό σύστημα γεωεντοπισμού αυθαιρέτων, στο οποίο θα γίνεται περιοδική χαρτογράφηση και εντοπισμός κάθε νέου κτίσματος εκτός σχεδίου καθώς και ένα Ενιαίο Ηλεκτρονικό Σύστημα Καταγγελιών, το οποίο θα διασυνδέεται με τις άλλες ηλεκτρονικές υπηρεσίες όπως είναι το σύστημα έκδοσης ηλεκτρονικών αδειών «e-Άδειες» κ.ά.
Η πλατφόρμα καταγγελιών, έναν μήνα μετά την ψήφιση των νέων ρυθμίσεων θα ξεκινήσει τη δοκιμαστική λειτουργία της για ένα δίμηνο και έναν μήνα αργότερα θα αρχίσει η κανονική λειτουργία της. Οι καταγγελίες θα υποβάλλονται ηλεκτρονικά από τον ενδιαφερόμενο, τον πληρεξούσιο δικηγόρο του ή από εξουσιοδοτούμενο μηχανικό κάνοντας χρήση ενός σχετικού τυποποιημένου εντύπου καταγγελίας που θα περιλαμβάνει τα στοιχεία του καταγγέλλοντος (ονοματεπώνυμο, αριθμό ταυτότητας, ΑΦΜ, διεύθυνση κατοικίας κλπ), στοιχεία για τον χωρικό εντοπισμό του ακινήτου και του ιδιοκτήτη του (εάν τα γνωρίζει) και τα δεδομένα που θα υποστηρίζουν τη βασιμότητα της καταγγελλόμενης αυθαιρεσίας.
Για την υποβολή της καταγγελίας θα καταβάλλεται υπέρ του «Πράσινου Ταμείου» παράβολο 300 ευρώ, εκτός εάν ο καταγγέλλων είναι φορέας του Δημοσίου. Τα έσοδα θα διατίθενται για την καταβολή των αποζημιώσεων και τα έξοδα των ελεγκτών δόμησης που θα διεξάγουν τους ελέγχους. Το παράβολο θα επιστρέφεται σε περίπτωση έστω και μερικής ευδοκίμησης της καταγγελίας. Σε περίπτωση απόρριψης της καταγγελίας, αρχειοθέτησής της, ή παραίτησης του ενδιαφερομένου από την καταγγελία, το παράβολο θα καταπίπτει υπέρ του Πράσινου Ταμείου. Αρμόδια υπηρεσία για την αξιολόγηση (βάσει μεγέθους αυθαιρέτου, επικινδυνότητας κλπ) και διαχείριση των καταγγελιών θα είναι η Διεύθυνση Εφαρμογής Σχεδιασμού και Ελέγχου Δομημένου Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ.
Σε κάθε περίπτωση, το σύνολο των αρμοδιοτήτων ελέγχου και επιβολής κυρώσεων για την αυθαίρετη δόμηση με τις νέες ρυθμίσεις περνά από τις πολεοδομίες στους «Ράμπο» του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ήτοι στη Γενική Διεύθυνση Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών. Αυτοί θα συγκροτούν τα ειδικά κλιμάκια ελέγχου και αυτοψίας, αποτελούμενα από τουλάχιστον δύο άτομα, ενώ οι έλεγχοι θα μπορούν να διεξάγονται και από ιδιώτες ελεγκτές δόμησης του ειδικού μητρώου που τηρείται στο ΥΠΕΝ.
Δυνατότητα προσφυγών
Κατά της έκθεσης αυτοψίας, ο ενδιαφερόμενος θα μπορεί να ασκήσει προσφυγή στο Κεντρικό Συμβούλιο Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων Β’ εντός δέκα ημερών από την τοιχοκόλληση της έκθεσης αυτοψίας στο ακίνητο. Δυνατότητα προσφυγής δεν θα δίνεται εάν κατά τον έλεγχο διαπιστωθεί ότι εκτελούνται οικοδομικές εργασίες (επ’ αυτοφώρω) και δεν υπάρχει έγκυρη πινακίδα του έργου, εάν πρόκειται για αυθαίρετα σε δάση, σε δημόσια κτήματα, στον αιγιαλό, στη ζώνη παραλίας, σε Α ζώνη αρχαιολογικού χώρου, σε ιστορικό τόπο, παραδοσιακό οικισμό κλπ. Η προσφυγή θα πρέπει να συνοδεύεται από αποδεικτικό καταβολής υπέρ του «Πράσινου Ταμείου» παραβόλου:
– 200 ευρώ για παραβάσεις επιφάνειας έως και 30 τ.μ.,
– 500 ευρώ για παραβάσεις επιφάνειας έως και 80 τ.μ. και
– 1.000 ευρώ για παραβάσεις επιφάνειας άνω των 80 τ.μ.,
Η απόφαση επί της προσφυγής θα εκδίδεται μέσα σε έναν μήνα από την υποβολή της. Το παράβολο θα επιστρέφεται στον προσφεύγοντα σε περίπτωση που η προσφυγή γίνει δεκτή, εν όλω ή εν μέρει. Σε περίπτωση απόρριψης της προσφυγής ή παρέλευσης άπρακτης της προθεσμίας για την άσκησή της, η έκθεση αυτοψίας θα καθίσταται οριστική. Η οριστική έκθεση αυτοψίας επέχει θέση πράξης διαπίστωσης παραβάσεων, βάσει της οποίας τα αυθαίρετα κτίσματα ή κατασκευές καθίστανται άμεσα κατεδαφιστέα και επισύρουν κυρώσεις.
Κατεδαφίσεις και κυρώσεις
Ο αυθαιρετούχος από τη στιγμή που θα γίνει η αυτοψία θα έχει περιθώριο 10 ημερών για να αποδείξει τη νομιμότητα της κατασκευής. Διαφορετικά το υπουργείο Υποδομών θα πρέπει να την κατεδαφίσει σε έναν μήνα. Θα δίνεται ωστόσο δυνατότητα προσφυγής κατά του πρωτοκόλλου κατεδάφισης στο εφετείο, που θα πρέπει να εξετάσει την υπόθεση και να εκδώσει απόφαση εντός δυόμισι μηνών. Εκτός από την κατεδάφιση θα επιβάλλονται επίσης πρόστιμα ανέγερσης και μη έγκαιρης κατεδάφισης, ποινικές κυρώσεις, αναστολή της άδειας λειτουργίας της οικονομικής δραστηριότητας και διακοπή ρευματοδότησης.
Πάντως, σε περίπτωση οικειοθελούς κατεδάφισης θα διαγράφεται το 50% του προστίμου ανέγερσης ενώ θα παύει και η ποινική δίωξη. Σε περίπτωση που ο ιδιοκτήτης προβεί στην κατεδάφιση των αυθαιρέτων κατασκευών μετά την παρέλευση της προθεσμίας τα πρόστιμα ανέγερσης θα μειώνονται ανάλογα με το πότε θα γίνει η κατεδάφιση. Η απομείωση των προστίμων δεν θα εφαρμόζεται στις περιπτώσεις αυθαιρέτων σε δάση, δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις, στον αιγιαλό, την παραλία κλπ., σε προστατευόμενες περιοχές Natura και σε περιπτώσεις εργασιών που εκτελούνται επ’ αυτοφώρω.
Εάν ο ιδιοκτήτης , προβεί στη νομιμοποίηση των αυθαίρετων κατασκευών, θα επιβάλλεται πρόστιμο ίσο με το 50% του προστίμου ανέγερσης, καθώς και πρόστιμο μη συμμόρφωσης με την υποχρέωση κατεδάφισης, από τη διαπίστωση του αυθαιρέτου έως την ημερομηνία έκδοσης της οικοδομικής άδειας. Σε κτίρια που διαθέτουν οικοδομική άδεια, λειτουργούν βιομηχανικές και βιοτεχνικές χρήσεις και έχει συντελεστεί υπέρβαση καθ` ύψος έως δύο μέτρα, θα επιβάλλεται πρόστιμο ίσο με το 30% του προστίμου ανέγερσης και μη συμμόρφωσης με την υποχρέωση κατεδάφισης.
Εάν τη διαδικασία κατεδάφισης αναλάβει το Ελληνικό Δημόσιο και διαπιστωθεί άρνηση των εργολάβων να εκτελέσουν συμβάσεις κατεδάφισης θα μπορεί, ο Γραμματέας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, με απόφασή του, να επιβάλλει πρόστιμο από 6.000 ευρώ έως 10.000 ευρώ, ανάλογα με το βάρος της παράβασης, βάσει της οποίας επιβάλλεται η κατεδάφιση.
Οι προωθούμενες ρυθμίσεις προβλέπουν ότι θα κατεδαφίζεται κατ’ απόλυτη προτεραιότητα το σύνολο των νέων χωρίς άδεια αυθαιρέτων κατασκευών που κατασκευάστηκαν μετά την 1η Ιανουαρίου 2024. Πρωτόκολλα κατεδάφισης που θα έχουν εκδοθεί έως την έναρξη ισχύος των προωθούμενων ρυθμίσεων θα εκτελούνται με βάση τη χρονική σειρά εγκατάστασης της αυθαιρεσίας, έως και τις 31-12-2024.
Τα πρόστιμα
Τα πρόστιμα ανέγερσης θα υπολογίζονται βάσει της αξίας του αυθαιρέτου επί το συντελεστή περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. Η αξία του αυθαιρέτου θα υπολογίζεται ως το γινόμενο της επιφάνειάς του, πολλαπλασιαζόμενης επί την τιμή ζώνης της περιοχής του ακινήτου ενώ ο συντελεστής περιβαλλοντικής επιβάρυνσης θα ορίζεται σε 1,2 για σοβαρές αυθαιρεσίες (εντός περιοχών Natura, δασών, ρεμάτων, αιγιαλού κ.ά.) και σε 1 για τις υπόλοιπες περιπτώσεις αυθαιρέτων. Το ελάχιστο ύψος του προστίμου ανέγερσης ξεκινά από 250 έως 1.500 ευρώ ανάλογα με την περίπτωση.
Από την τοιχοκόλληση της έκθεσης αυτοψίας έως την κατεδάφιση ή τη νομιμοποίηση των αυθαιρέτων, εφόσον προβλέπεται, θα μπορεί να επιβάλλεται για κάθε έτος μη αποκατάστασης της αυθαιρεσίας, πρόστιμο μη έγκαιρης κατεδάφισης, το οποίο θα ισούται με το 50% του προστίμου ανέγερσης. Τα πρόστιμα ανέγερσης των αυθαιρέτων θα καταβάλλονται σε 30 ισόποσες μηνιαίες δόσεις και τα πρόστιμα μη έγκαιρης κατεδάφισης σε 12 μηνιαίες δόσεις.
Αν το οφειλόμενο πρόστιμο εξοφληθεί ολόκληρο εντός του πρώτου μήνα από τη βεβαίωση του προστίμου στην αρμόδια οικονομική υπηρεσία, θα παρέχεται έκπτωση 30%. Τα επιβαλλόμενα πρόστιμα, θα αποδίδονται κατά 75% στο «Πράσινο Ταμείο» για δράσεις ελέγχου και καταστολής της αυθαίρετης δόμησης, καθώς και περιβαλλοντικού ισοζυγίου και κατά 25% στο Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών για την διενέργεια των κατεδαφίσεων.
Ποινικές κυρώσεις και διακοπή ρευματοδότησης
Οι ιδιοκτήτες, οι εντολείς κατασκευής, εγκατάστασης αυθαιρέτων κατασκευών ή αλλαγών χρήσεως και οι εργολάβοι θα τιμωρούνται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον δύο ετών και με χρηματική ποινή από 12.600 ευρώ έως και 54.000 ευρώ. Με την ίδια ποινή θα τιμωρούνται και οι μηχανικοί που εκπόνησαν τις μελέτες ή έχουν την επίβλεψη του έργου.
Αν πρόκειται για αυθαίρετο χώρο, ο οποίος χρησιμοποιείται για την άσκηση οικονομικής δραστηριότητας θα επιβάλλεται προσωρινή αφαίρεση της άδειας ή της έγκρισης λειτουργίας και θα σφραγίζεται ο χώρος και ο εξοπλισμός. Ταυτόχρονα με τις κυρώσεις θα μπορεί να επιβάλλεται και διακοπή ρευματοδότησης κατόπιν σχετικού αιτήματος της Γενικής Διεύθυνσης Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών προς τον ΔΕΔΔΗΕ .
