Μάτια καρφωμένα στην οθόνη. Έφηβοι χαζεύουν ατελείωτες φωτογραφίες στο Instagram. Κάποιος στέλνει μήνυμα στην κοπέλα του. Άνδρες έχουν συγκεντρωθεί πάνω από ένα κινητό και παρακολουθούν ποδοσφαιρικό αγώνα.
Σχεδόν οπουδήποτε, οι παραπάνω εικόνες μόνο έκπληξη δεν θα προκαλούσαν. Ωστόσο, όλα αυτά διαδραματίστηκαν —για πρώτη φορά στην ιστορία— στο χωριό των ιθαγενών Μαρούμπο στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου.
Η φυλή ζει εδώ και καιρό σε κοινοτικές καλύβες που βρίσκονται διάσπαρτες εκατοντάδες χιλιόμετρα κατά μήκος του ποταμού Ituí. Μιλούν τη δική τους γλώσσα, παίρνουν αγιαχουάσκα (ψυχοδραστικό παρασκεύασμα) για να συνδεθούν με τα πνεύματα του δάσους και παγιδεύουν αραχνομαϊμούδες για να φτιάξουν σούπα ή να τις κρατήσουν για κατοικίδια.
Διατηρούν αυτόν τον τρόπο ζωής για εκατοντάδες χρόνια μέσω της απομόνωσης. Από τον περασμένο Σεπτέμβριο όμως, οι Μαρούμπο έχουν γρήγορο ίντερνετ χάρη στον Έλον Μασκ.
Η φυλή των 2.000 μελών είναι μία από τις εκατοντάδες σε όλη τη Βραζιλία που ξαφνικά συνδέθηκαν με τη Starlink, την υπηρεσία δορυφορικού διαδικτύου της Space X, της ιδιωτικής διαστημικής εταιρείας του Μασκ.
Από την είσοδό της στη Βραζιλία το 2022, η Starlink έχει κατακτήσει το μεγαλύτερο τροπικό δάσος του κόσμου, παρέχοντας γρήγορο ίντερνετ σε ένα από τα πιο απομακρυσμένα μέρη της Γης.
Οι New York Times βρέθηκαν στα χωριά των Marubo για να καταλάβουν τι συμβαίνει όταν ένας μικροσκοπικός, κλειστός πολιτισμός ανοίγεται ξαφνικά στον έξω κόσμο.
πηγή: The New York Times/Victor Moriyama
«Όταν έφτασε, όλοι ήταν χαρούμενοι», δήλωσε η 73χρονη Tsainama Marubo, καθισμένη στο χωμάτινο πάτωμα της καλύβας ύψους 50 μέτρων, όπου οι Μαρούμπο κοιμούνται, μαγειρεύουν και τρώνε μαζί. Το διαδίκτυο έφερε σαφή οφέλη, όπως συνομιλίες μέσω βίντεο με μακρινούς αγαπημένους και κλήσεις για βοήθεια σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης.
«Αλλά τώρα, τα πράγματα έχουν χειροτερέψει», είπε.
Ζύμωνε μούρα jenipapo για να φτιάξει ένα μαύρο χρώμα σώματος και φορούσε σχοινιά από κοσμήματα φτιαγμένα από κοχύλια σαλιγκαριών. Τον τελευταίο καιρό, η νεολαία είχε αρχίσει να ενδιαφέρεται λιγότερο για την παρασκευή τέτοιων βαφών και κοσμημάτων, είπε.
Εθισμός, παραπληροφόρηση και πορνογραφία
«Οι νέοι έχουν γίνει τεμπέληδες λόγω του διαδικτύου», είπε. «Μαθαίνουν τους τρόπους των λευκών ανθρώπων».
Στη συνέχεια έκανε μια παύση και πρόσθεσε: «Αλλά σας παρακαλώ μην μας πάρετε το διαδίκτυο».
Οι Μαρούμπο παλεύουν πλέον με το θεμελιώδες δίλημμα του διαδικτύου: έχει γίνει απαραίτητο και υπάρχει τίμημα γι’αυτό.
Μετά από μόλις εννέα μήνες με τη Starlink, οι Μαρούμπο αντιμετωπίζουν ήδη τις ίδιες προκλήσεις που ταλαιπωρούν τα νοικοκυριά εδώ και χρόνια: έφηβοι κολλημένοι στα τηλέφωνα, ομαδικές συζητήσεις γεμάτες κουτσομπολιά, εθιστικά κοινωνικά δίκτυα, βίαια βιντεοπαιχνίδια, απάτες, παραπληροφόρηση και ανήλικοι που παρακολουθούν πορνογραφία.
Οι Μαρούμπο και άλλες αυτόχθονες φυλές, οι οποίες αντιστέκονται στη νεωτερικότητα εδώ και γενιές, αντιμετωπίζουν τώρα τις δυνατότητες και τους κινδύνους του διαδικτύου ταυτόχρονα, ενώ συζητούν τι σημαίνει αυτό για την ταυτότητα και τον πολιτισμό τους.
πηγή: The New York Times/Victor Moriyama
Ένας αρχηγός των Μαρούμπο, ο Enoque Marubo δήλωσε ότι είδε αμέσως τις δυνατότητες της Starlink. Αφού πέρασε χρόνια έξω από το δάσος, είπε ότι πίστευε ότι το διαδίκτυο θα μπορούσε να δώσει στους ανθρώπους του νέα αυτονομία. Με αυτό, θα μπορούσαν να επικοινωνούν καλύτερα, να ενημερώνονται και να διηγούνται τις δικές τους ιστορίες.
Πέρυσι, ο ίδιος και ένας βραζιλιάνος ακτιβιστής κατέγραψαν ένα βίντεο 50 δευτερολέπτων ζητώντας βοήθεια για την απόκτηση ίντερνετ από πιθανούς ευεργέτες. Φορούσε την παραδοσιακή του καλύπτρα Marubo και καθόταν στη μαλόκα. Ένα νήπιο που φορούσε ένα κολιέ από δόντια ζώων καθόταν κοντά του. Το έστειλαν. Μέρες αργότερα, έλαβαν απάντηση από μια γυναίκα στην Οκλαχόμα.
«Οι νέοι έχουν γίνει τεμπέληδες… μαθαίνουν τους τρόπους των λευκών»
Ο Enoque Marubo μπροστά από έναν δορυφόρο της Starlink
Η πρώτη επαφή
Ο Enoque έχει μοιράσει τη ζωή του ανάμεσα στο δάσος και την πόλη, ενώ κάποια στιγμή εργάστηκε ως γραφίστας για την Coca-Cola. Έτσι, όταν οι ηγέτες των Μαρούμπο ενδιαφέρθηκαν να αποκτήσουν συνδέσεις στο διαδίκτυο, πήγαν σ’ αυτόν για να τον ρωτήσουν πώς.
Ο Enoque πήρε την απάντησή του όταν ο Μασκ πήγε στη Βραζιλία. Το 2022, ο ιδιοκτήτης της SpaceX και ο Jair Bolsonaro, ο τότε πρόεδρος της Βραζιλίας, ανακοίνωσαν την άφιξη της Starlink μπροστά σε μια οθόνη που έγραφε: «Συνδέοντας τον Αμαζόνιο».
Ο Enoque και η Flora Dutra, μια βραζιλιάνα ακτιβίστρια που εργάζεται με ιθαγενείς φυλές, έστειλαν επιστολές σε περισσότερα από 100 μέλη του Κογκρέσου ζητώντας τη Starlink. Κανείς δεν απάντησε.
Στη συνέχεια, στις αρχές του περασμένου έτους, η Dutra είδε μια Αμερικανίδα να μιλάει σε ένα συνέδριο για το διάστημα. Έλεγξε τη σελίδα της γυναίκας στο Facebook και την είδε να ποζάρει έξω από τα κεντρικά γραφεία της SpaceX. «Ήξερα ότι ήταν η κατάλληλη», είπε.
πηγή: The New York Times/Victor Moriyama
Καλύβα των Μαρούμπο
Η ευεργέτρια
Η σελίδα της Allyson Reneau στο LinkedIn την περιγράφει ως σύμβουλο διαστήματος, κεντρική ομιλήτρια, συγγραφέα, πιλότο, ιππέα, διευθύνουσα σύμβουλο, διευθύντρια διοικητικών συμβουλίων και μητέρα 11 βιολογικών παιδιών.
Δηλώνει ότι δεν προσπαθεί να βοηθήσει τους ανθρώπους για τη δόξα. «Διαφορετικά, θα σας έλεγα για όλα τα έργα που κάνω σε όλο τον κόσμο», δήλωσε σε συνέντευξή της. «Είναι το βλέμμα στο πρόσωπο, είναι η ελπίδα στα μάτια. Αυτό είναι το τρόπαιο», εξηγεί.
Είπε ότι είχε αυτή την οπτική όταν έλαβε πέρυσι ένα βίντεο από έναν άγνωστο που της ζητούσε να βοηθήσει στην εγκατάσταση του ίντερνετ σε μια απομακρυσμένη φυλή του Αμαζονίου.
Δεν είχε πάει ποτέ στη Βραζιλία, αλλά πίστευε ότι η επένδυση ήταν μεγάλη. Ο Enoque ζητούσε 20 κεραίες Starlink, οι οποίες θα κόστιζαν περίπου 15.000 δολάρια, για να μεταμορφώσει τη ζωή της φυλής του.
«Άλλαξε τη ρουτίνα τόσο πολύ που ήταν επιζήμιο»
Η Allyson Reneau μαζί με έναν ιθαγενή
Η σύνδεση
Το διαδίκτυο έφτασε στις πλάτες των ανδρών. Έκαναν χιλιόμετρα μέσα στο δάσος, ξυπόλητοι ή με σαγιονάρες, μεταφέροντας δύο κεραίες ο καθένας.
Ακριβώς πίσω τους ήταν ο Enoque, η Dutra, η Reneau και ένας εικονολήπτης που κατέγραφε το ταξίδι.
Στα χωριά, κάρφωσαν τις κεραίες στις κορυφές στύλων και τις σύνδεσαν με ηλιακούς συλλέκτες. Στη συνέχεια, οι κεραίες άρχισαν να συνδέουν τους δορυφόρους Starlink με τα τηλέφωνα των χωρικών. (Ορισμένοι Μαρούμπο είχαν ήδη τηλέφωνα, τα οποία συχνά αγοράζονταν με κρατικές επιταγές κοινωνικής πρόνοιας, για να τραβούν φωτογραφίες και να επικοινωνούν όταν βρίσκονταν σε μια πόλη).
Το διαδίκτυο έκανε αμέσως αίσθηση. «Άλλαξε τη ρουτίνα τόσο πολύ που ήταν επιζήμιο», παραδέχτηκε ο Enoque. «Στο χωριό, αν δεν κυνηγάς, δεν ψαρεύεις και δεν φυτεύεις, δεν τρως».
«Έχει ήδη σώσει ζωές»
πηγή: The New York Times/Victor Moriyama
Τα όρια
Οι ηγέτες συνειδητοποίησαν ότι χρειάζονταν όρια. Το διαδίκτυο θα ήταν ενεργοποιημένο μόνο για δύο ώρες το πρωί, πέντε ώρες το βράδυ και όλη την Κυριακή.
Κατά τη διάρκεια αυτών των διαστημάτων, πολλοί Μαρούμπο είναι σκυμμένοι ή ξαπλωμένοι σε αιώρες στα τηλέφωνά τους. Ξοδεύουν πολύ χρόνο στο WhatsApp. Εκεί, οι ηγέτες συντονίζονται μεταξύ των χωριών και ειδοποιούν τις αρχές για θέματα υγείας και περιβαλλοντικής καταστροφής.
Οι δάσκαλοι μοιράζονται μαθήματα με μαθητές σε διαφορετικά χωριά. Και όλοι έχουν πολύ στενότερη επαφή με τη μακρινή οικογένεια και τους φίλους τους.
Για τον Enoque, το μεγαλύτερο όφελος ήταν σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Ένα δάγκωμα δηλητηριώδους φιδιού μπορεί να απαιτήσει ταχεία διάσωση με ελικόπτερο. Πριν από το διαδίκτυο, οι Μαρούμπο χρησιμοποιούσαν ερασιτεχνικό ραδιόφωνο, αναμεταδίδοντας ένα μήνυμα μεταξύ πολλών χωριών για να φτάσουν στις αρχές.
Το διαδίκτυο έκανε τις κλήσεις αυτές στιγμιαίες. «Έχει ήδη σώσει ζωές», είπε.
Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: The New York Times/Victor Moriyama
