Το φαινόμενο μεταφοράς αφρικανικής σκόνης που δημιούργησε το απόκοσμο πορτοκαλί σκηνικό τις προηγούμενες ημέρες στη χώρα μας έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια τόσο σε ένταση όσο και σε συχνότητα και, ως εκ τούτου, έχει τραβήξει το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας.
«Οι ηπιότεροι χειµώνες αλλά και η συχνή εμφάνιση νοτιάδων αυτή την εποχή ευνοούν τη µεταφορά της σκόνης από την Αφρική», λέει ο Κωνσταντίνος Λαγουβάρδος
Μάλιστα, όπως εκτιμούν οι ειδικοί, αναμένεται να βρεθούμε ξανά αντιμέτωποι με τις αποπνικτικές αυτές συνθήκες μέσα στον Μάιο, γι’ αυτό οι πολίτες πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί κατά την εξέλιξη του φαινομένου, ειδικά όσοι ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες.
«Χαρακτηριστικό του φαινοµένου αυτή τη φορά είναι ότι είχαµε κυρίως ξηρή εναπόθεση της σκόνης, έπεφτε δηλαδή προς την επιφάνεια λόγω της βαρύτητας και δεν είχαµε κάποιες βροχοπτώσεις που να δηµιουργήσουν την αποκαλούµενη λασποβροχή», σημειώνει ο δρ Κωνσταντίνος Λαγουβάρδος, διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιµης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και υπεύθυνος λειτουργίας της υπηρεσίας πρόγνωσης καιρού meteo.gr.
Αν και – όπως λέει μιλώντας στην «Κυριακάτικη Απογευματινή» – το φαινόµενο της µεταφοράς σκόνης από την Αφρική προς την Ελλάδα και άλλες χώρες της Νότιας Ευρώπης έχει γίνει πιο συχνό και έντονο τις τελευταίες δεκαετίες, δεν µπορούµε να πούµε µε κατηγορηµατικό τρόπο ότι υπάρχει άµεση σύνδεση στην αύξηση της συχνότητας και της έντασής του µε την κλιµατική αλλαγή.
«Αλλά είναι σίγουρο ότι οι ηπιότεροι χειµώνες ευνοούν τη µεταφορά της σκόνης από την Αφρική», προσθέτει ο ίδιος, «ενώ στα µέσα του χειµώνα υπάρχει συχνή εµφάνιση της αφρικανικής σκόνης εξαιτίας της συχνότερης παρουσίας νοτιάδων που συνδέονται µε το φαινόµενο».
«Το µόνο που βλέπουµε είναι ότι ίσως εµφανίζεται κάποιες εποχές µέσα στον χειµώνα, ειδικά σε ήπιους χειµώνες. Γενικά όµως δεν θα λέγαµε ότι έχουµε κάποια σηµαντική αλλαγή» συμπληρώνει τονίζοντας παράλληλα ότι, αν και το φετινό φαινόµενο ήταν ιδιαίτερα έντονο, ανάλογης ή και µεγαλύτερης έντασης έλευση αφρικανικής σκόνης είχαμε και το 2018 αλλά είχε γίνει αισθητή κυρίως στην περιοχή της Κρήτης.
Σημειώνεται ότι το φαινόµενο της µεταφοράς σκόνης από την Αφρική προς την Ελλάδα και άλλες χώρες της Νότιας Ευρώπης έχει γίνει πιο συχνό και έντονο τις τελευταίες δεκαετίες. Μάλιστα, πρόσφατη µελέτη επιστηµόνων του Πανεπιστηµίου της Καλιφόρνιας υπολογίζει πως από τα µέσα του 19ου αιώνα υπάρχει αύξηση της µεταφοράς σκόνης κατά 55%.
«Χαρακτηριστικό της ξηρασίας και της ερημοποίησης»
Ο καθηγητής Περιβαλλοντικής Μηχανικής στο ΑΠΘ, Δημοσθένης Σαρηγιάννης, εκτιμά ότι πλέον θα συναντάμε επεισόδια μεταφοράς αφρικανικής σκόνης όλο και πιο συχνά.
«Η αυξημένη συχνότητα, η διάρκεια κάθε επεισοδίου και ο όγκος σωματιδίων είναι νέο στοιχείο και έχει να κάνει με την κλιματική αλλαγή» εκτιμά ο Δημοσθένης Σαρηγιάννης
«Η αφρικανική σκόνη είναι κάτι που έχουμε συναντήσει ίσως πριν από 15 χρόνια. Πλέον θα έχουμε μεγαλύτερη συχνότητα των φαινομένων και πιο νωρίς τη θερινή περίοδο» σημειώνει.
Η αυξημένη συχνότητα, η διάρκεια κάθε επεισοδίου και ο όγκος σωματιδίων «είναι καινούργιο στοιχείο και έχει να κάνει με την κλιματική αλλαγή» σύμφωνα με τον κ. Σαρηγιάννη.
Όπως λέει, «το ανησυχητικό είναι ότι αυτή η επιβάρυνση με τη διακοπή έρχεται να προστεθεί πάνω στη σωματιδιακή επιβάρυνση που έχουμε έτσι κι αλλιώς στα μεγάλα αστικά κέντρα της Ελλάδας, στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, στο Βόλο για παράδειγμα, στα Γιάννενα, όπου η ποιότητα του αέρα, αντικειμενικά μιλώντας, δεν είναι πάρα πολύ καλή σε σχέση με τα σωματίδια».
«Θα πρέπει να προσαρμοστούμε και το Εθνικό Σύστημα Υγείας να είναι έτοιμο να αντιμετωπίσει οξείες περιπτώσεις ανθρώπων οι οποίοι θα έχουν προβλήματα» τονίζει.
Σύμφωνα με τον καθηγητή το φαινόμενο είναι χαρακτηριστικό της ξηρασίας και της σχετικής ερημοποίησης εδαφών με αποτέλεσμα ο συνολικός όγκος σωματιδίων να είναι πολύ μεγαλύτερος. «Αλλάζουν οι ροές του ανέμου καθώς αλλάζει το κλίμα. Αυτό επηρεάζει ακόμα περισσότερο σε σχέση με την αφρικανική σκόνη» εξηγεί.
Επίσης, σύμφωνα με τον κ. Σαρηγιάννη, «περιμένουμε να δούμε τουλάχιστον ακόμα ένα νέο επεισόδιο με την αφρικανική σκόνη μέχρι τα μέσα Μαΐου, που θα μπορούσε να είναι της ίδιας έντασης με το τωρινό, ίσως και παραπάνω ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες που θα επικρατούν».
Από τον Μάιο και μετά τα πράγματα θα είναι πολύ καλύτερα, συμπλήρωσε. «Το επόμενο φθινόπωρο θα έχουμε ένα ακόμη επεισόδιο αφρικανικής σκόνης».
Οι μετρήσεις
Όσον αφορά τις µετρήσεις, όπως ανέφερε ο κ. Λαγουβάρδος, ιδιαίτερα υψηλές τιµές καταγράφηκαν κυρίως στην Κρήτη, φτάνοντας ακόµα και τα 700-800 µικρογραµµάρια.
Στον σταθµό µετρήσεων στο Ρέθυµνο για κάποιες ώρες καταγράφηκαν 150 µικρογραµµάρια ανά κυβικό µέτρο στην ατµόσφαιρα, ενώ το ανώτατο επιτρεπτό όριο είναι στα 50. Σηµειώνει ωστόσο ότι αυτή η επιβάρυνση αφορά ανθρώπους µε αναπνευστικά προβλήµατα και πως στην ατµόσφαιρα δεν υπάρχει κάτι τοξικό.
Σύµφωνα µε τον στόχο που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ενωση, η µέση ηµερήσια τιµή συγκέντρωσης των ΡΜ10 δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα 50 µg/m3 περισσότερες από 35 φορές µέσα στο έτος, ενώ για τα ακόµη πιο λεπτά σωµατίδια των 2,5 µικρών του µέτρου (ΡΜ2,5) ο στόχος είναι µέση ετήσια τιµή 25 µg/m3.
Οι οδηγίες του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας είναι πολύ πιο αυστηρές (π.χ. για ΡΜ2,5 ο στόχος είναι τα 5 µg/m3).
Σημειώνεται ότι αυτά τα μικροσωµατίδια εισχωρούν στον ανθρώπινο οργανισμό µέσω του αναπνευστικού συστήµατος και µπορούν να προκαλέσουν σοβαρά προβλήµατα, όπως λοιµώξεις, καρδιαγγειακά κ.λπ.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, 42.000 θάνατοι/έτος στην Ευρώπη αποδίδονται στη σκόνη, ενώ στις µεσογειακές χώρες έχει υπολογιστεί ότι το 27%-44% του αριθµού των θανάτων που σχετίζονται µε τα σωµατίδια PM10 οφείλεται στην αφρικανική σκόνη.
