Σε ένα αθηναϊκό καφέ, τέσσερις γυναίκες στα 60 τους σκέφτονται τα σχέδια για ένα νέο είδος σπιτιού που θα προσφέρει μια καινοτόμο λύση στο στεγαστικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλοί ηλικιωμένοι.
Η Μαλάμο, η Θάλεια, η Μαρία και η Τόνια σχεδιάζουν να ζήσουν μαζί σε αυτό που αποκαλούν «κατοικία αλληλεγγύης», μια πρώτη φορά σε μια χώρα όπου οι ηλικιωμένοι αντιμετωπίζουν αυξανόμενη ανασφάλεια μετά την σχεδόν δεκαετή οικονομική κρίση της χώρας.
«Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε στέγαση αλληλεγγύης για τους ηλικιωμένους εν όψει της ανασφάλειας σε μια κοινωνία όπου τα οφέλη για την υγεία μειώνονται και οι τιμές των κατοικιών εκτινάσσονται στα ύψη», είπε στο Γαλλικό Πρακτορείο η συνταξιούχος Μαλάμω Στεργίου, πρώην υπάλληλος τηλεπικοινωνιών.
Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, τα ενοίκια έχουν αυξηθεί κατά 20% από την επίσημη έξοδο της χώρας από την κρίση το 2018.
Πριν από δύο χρόνια, η Στεργίου δημιούργησε μια ομάδα στο Facebook με την ονομασία «Κοινότητες Συμβίωσης», η οποία προσέλκυσε γρήγορα 8.000 ακόλουθους.
Τον περασμένο Σεπτέμβριο, ίδρυσε επίσης μια ΜΚΟ με το όνομα Nama για να χρηματοδοτήσει το έργο.
Το σχέδιο περιλαμβάνει την αποκατάσταση ενός τετραώροφου κτιρίου του 1938 στην Αθήνα, το οποίο ο ιδιοκτήτης προσφέρει με χαμηλό ενοίκιο, και τη δημιουργία δεκαπέντε ανεξάρτητα διαμερίσματα και κοινόχρηστους χώρους.
Όπως οι περισσότεροι υποστηρικτές του έργου, έτσι και η Στεργίου ζει μόνη της αυτή τη στιγμή σε ένα διαμέρισμα στην Αθήνα.
Η μοναχοκόρη της εργάζεται στο εξωτερικό, όπως και εκατοντάδες χιλιάδες νέοι που έφυγαν από τη χώρα, κυρίως κατά την οικονομική κατάρρευση του 2010-2018.
Η κρίση έχει προκαλέσει σοβαρό πλήγμα στο ελληνικό οικογενειακό μοντέλο που ιστορικά λειτουργούσε ως δίχτυ ασφαλείας για τα πιο ευάλωτα μέλη της ομάδας
Οι ηλικιωμένοι Έλληνες, ειδικά οι λιγότερο εύποροι, βρίσκονται πλέον χωρίς την υποστήριξη που παρέχουν παραδοσιακά τα παιδιά τους.
«Αυτό που μας λείπει είναι η αλληλεγγύη απέναντι στα καθημερινά προβλήματα, είτε οικονομικά είτε συναισθηματικά», λέει η Θάλεια Νοβάκη, συνταξιούχος δημόσιος υπάλληλος.
«Φοβάται τη μοναξιά»
Μια παρόμοια ομάδα στο Facebook δημιουργήθηκε τον Ιανουάριο του 2023 στη βόρεια μητρόπολη της Θεσσαλονίκης, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας.
«Φοβάμαι τη μοναξιά. Δεν είμαι ιδιοκτήτρια σπιτιού και η ιδέα της συμβίωσης με κάνει ευτυχισμένη», είπε η Ολυμπία Μανουσογιαννάκη, καθηγήτρια δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που πλησιάζει σε ηλικία συνταξιοδότησης.
Μέλη αυτής της συλλογικότητας επισκέφτηκαν παρόμοιες πρωτοβουλίες στη Γερμανία και τη Δανία για ιδέες, δήλωσε ο Φίλιππος Πολατσίδης, ιδρυτής του ομίλου Θεσσαλονίκης.
Με 22,7 τοις εκατό του πληθυσμού της ηλικίας 65 ετών και άνω, σύμφωνα με την απογραφή του 2021, η Ελλάδα κατατάσσεται στην τέταρτη θέση μεταξύ των κρατών της ΕΕ με το υψηλότερο ποσοστό, πίσω από την Ιταλία (23,8 τοις εκατό), την Πορτογαλία (23,7 τοις εκατό) και τη Φινλανδία (23,1 τοις εκατό), σύμφωνα με τη Eurostat.
Δημογραφική κατάρρευση
Με την επανεκλογή του για δεύτερη τετραετή θητεία τον περασμένο Ιούνιο, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δημιούργησε ένα νέο υπουργείο κοινωνικής συνοχής και οικογενειακών ζητημάτων για να αντιμετωπίσει αυτό που αποκάλεσε τον «εθνικό κίνδυνο» μιας «δημογραφικής κατάρρευσης».
Παρά την ελαφρά αύξηση του ποσοστού γονιμότητας μετά το τέλος της κρίσης — από 1,37 παιδιά ανά γυναίκα το 2019 σε 1,43 το 2021 — η Ελλάδα παραμένει κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ (1,53 το 2021), σύμφωνα με τη Eurostat.
«Πρέπει να καλύψουμε τις ανάγκες των νέων οικογενειών και των ηλικιωμένων, των οποίων ο αριθμός αυξάνεται χάρη στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής»
Η κυβέρνηση ανακοίνωσε αύξηση των επιδομάτων τέκνων σε 2.400 ευρώ (2.600 δολάρια) για το πρώτο παιδί, 2.700 ευρώ για το δεύτερο και 3.000 ευρώ για το τρίτο.
Αλλά οι ειδικοί λένε ότι τα μέτρα πρέπει να είναι ευρύτερα από την απλή αύξηση του ποσοστού γονιμότητας.
«Πρέπει να καλύψουμε τις ανάγκες των νέων οικογενειών (πολλαπλασιάζοντας τις εγκαταστάσεις παιδικής μέριμνας) και των ηλικιωμένων, των οποίων ο αριθμός αυξάνεται χάρη στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής», λέει η Βάλια Αρανίτου, καθηγήτρια κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Η δημογραφική πτώση είναι ως επί το πλείστον ορατή στην ελληνική ύπαιθρο, η οποία ερημώνεται ολοένα και περισσότερο.
Η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ήμισυ του πληθυσμού της Ελλάδας των 10,4 εκατομμυρίων — ο οποίος στην πραγματικότητα μειώθηκε κατά 0,5 τοις εκατό σε σύγκριση με ένα χρόνο πριν.
Ένα παράδειγμα είναι η Πετροκέρασσα, ένα χωριό 45 χιλιόμετρα (28 μίλια) από τη Θεσσαλονίκη, που έχασε τον μισό πληθυσμό του τις προηγούμενες δεκαετίες και τώρα αριθμεί μόλις 137 κατοίκους — το 80 τοις εκατό είναι ηλικιωμένοι πολίτες.
«Το χειμώνα, αν καλέσουμε βοήθεια, δεν θα μας ακούσει κανείς», λέει ο Θοδωρής Γιαννούδης, ένας 62χρονος ντόπιος ξυλοκόπος.
